Intercyza a spadek – intercyza a dziedziczenie
Zawarcie intercyzy, a więc małżeńskiej umowy majątkowej, modyfikuje ustawowy ustrój majątkowy pomiędzy stronami związku małżeńskiego. Na jej podstawie może zostać pomiędzy nimi wprowadzona rozdzielność majątkowa, której skutkiem jest powstanie w miejsce majątku wspólnego, dwóch odrębnych majątków osobistych każdego z małżonków. W takim wypadku wspólność małżeńska, obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa, przestaje istnieć.
Co to jest intercyza? Jakie ma skutki prawne oraz czy wpływa na proces dziedziczenia? Podpowiadam.
Intercyza – co to?
Intercyza jest umową majątkową zawieraną pomiędzy osobami, które zawarły związek małżeński. Jej celem jest wyłączenie lub modyfikacja ustawowej wspólności majątkowej, powstającej pomiędzy małżonkami z mocy samego prawa, z chwilą kiedy dochodzi do zawarcia małżeństwa. Jej przedmiotem jest ukształtowanie relacji majątkowych małżonków, zgodnie z ich wolą, a nie zasadami wynikającymi wyłącznie z prawa spadkowego.
Musisz wiedzieć, ze każde z małżonków może po podpisaniu intercyzy żądać podziału majątku wspólnego, podobnie jak po rozwodzie.
Co bardzo ważne, jej zawarcie jest możliwe nie tylko po ślubie, ale także zanim przyszli współmałżonkowie wstąpią w związek małżeński (tzw. intercyza przedmałżeńska).
Szczegółowo o intercyzie pisałem w innym artykule – zachęcam do jego przeczytania: Intercyza
Jak wspólność majątkowa wpływa na dziedziczenie?
Aby wyjaśnić w jaki sposób wspólność w zakresie majątku wpływa na dziedziczenie, najpierw trzeba po krótce opisać zasady ustroju wspólności majątkowej pomiędzy małżonkami.
Zasady ustroju wspólności majątkowej
Z chwilą zawarcia małżeństwa, co do zasady, pomiędzy jego stronami powstaje z mocy ustawy ustrój majątkowej wspólności małżeńskiej.
Wspólność ustawowa powoduje, że w skład majątku objętego wspólnością, z nielicznymi wyjątkami, wchodzą przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, stają się przedmiotem wspólności, zaś majątek jest zarządzany przez nich łącznie.
W skład majątku wspólnego należą przede wszystkim pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków. Majątek wspólny obejmuje również dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków. Wspólność małżeńska dotyczy także środków zgromadzonych na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.
Na mocy ustawy wspólność majątkowa obejmuje także kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne, które zostały zewidencjonowanych na specjalnym subkoncie.
Z kolei wszelkie przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa oraz przedmioty majątkowe nabyte w trakcie jego trwania w drodze darowizny lub spadku stanowią majątki osobiste każdego z małżonków. Są one zarządzane odrębnie, w związku z czym, drugi małżonek nie posiada do nich żadnych praw.
W skład majątku osobistego każdego z małżonków wchodzą przede wszystkim:
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,
- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,
- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,
- wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Nie ma sensu powtarzać tez, które zawarłem już w innym artykule właśnie o o małżeńskiej wspólności majątkowej.
Intercyza – co ona zmienia? Ustanowienie rozdzielności majątkowej
Intercyza, jako umowa wprowadzająca rozdzielność majątkową pomiędzy małżonkami, powoduje że każdy z nich zachowuje w swoim odrębnym posiadaniu zarówno majątek nabyty przed jej zawarciem, jak i ten który został nabyty później. Wyłącza ona wspólność majątkową, w miejsce której powstaje rozdzielność majątkowa, zaś każdy z małżonków sprawuje samodzielny zarząd swoimi aktywami. Wszystko więc wchodzi do majątku osobistego każdego z małżonków.
Wraz z zawarciem intercyzy tego rodzaju, przestaje powstawać majątek wspólny o charakterze dorobkowym, zaś każdy z małżonków zostaje wyposażony w prawo do samodzielnego dysponowania składnikami swojego majątku osobistego, co obejmuje wszelkie przedmioty majątkowe nabyte przez małżonków.
Wspólność majątkowa a dziedziczenie
W momencie śmierci małżonka, z mocy samego prawa, dochodzi do ustania małżeństwa oraz ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej. W takiej sytuacji, majątek wspólny, do tej pory niepodzielny, przekształca się w majątek objęty współwłasnością udziałową.
W razie śmierci małżonka dziedziczenie odbywa się, w zależności do tego, czy spadkobierca spisał testament czy też nie, bądź na jego podstawie lub też ustawy, a więc zgodnie z zasadami prawa spadkowego. Dziedziczenie ustawowe charakteryzuje się ściśle ustalonym porządkiem w zakresie odziedziczenia majątku.
Musisz wiedzieć, że do spadku wchodzi przypadająca spadkodawcy część majątku wspólnego oraz jego cały majątek osobisty.
Ponieważ co do zasady, udziały współmałżonków we wspólnym majątku są równe, małżonek ma prawo do swojej części, a więc przypada mu połowa majątku wspólnego, a pozostałe 50% stanowiące udział po nieżyjącym małżonku, podlega zasadom dziedziczenia z ustawy.
Musisz także wiedzieć, że do spadku wchodzi także cały majątek osobisty spadkodawcy.
I tu są możliwe różne sytuacje, w zależności jaki jest stan faktyczny danej sprawy.
Gdy są dzieci…
W przypadku, gdy w małżeństwie są dzieci, dziedziczą one w pierwszym rzędzie udział zmarłego małżonka w zbiegu, a więc wspólnie z jego małżonkiem. Zarówno dzieci spadkodawcy, jak i jego małżonek dziedziczą w częściach równych, przy czym część przypadająca małżonkowi spadkodawcy nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
Gdy nie ma dzieci…
Jeśli w małżeństwie dzieci nie ma, wtedy oczywiście żyjący małżonek obejmuje całość spadku.
Gdy nie ma małżonka…
Jeżeli spadkodawca nie pozostawił po sobie małżonka lub małżonek jest traktowany tak jakby nie dożył otwarcia spadku, gdyż na przykład został wydziedziczony i nastąpiło wyłączenie małżonka z dziedziczenia, to dzieci dziedziczą spadek samodzielnie.
Intercyza a dziedziczenie małżonka
Czy rozdzielność majątkowa wpływa na dziedziczenie po zmarłym małżonku?
Na tak zadane pytanie trzeba odpowiedzieć z całą mocą, że intercyza nie ma żadnego wpływu na dziedziczenie. Rozdzielność majątkowa nie ma najmniejszego wpływu na zasady dziedziczenia ustawowego.
Intercyza a śmierć małżonka
Również w przypadku dziedziczenia na podstawie testamentu intercyza i ustanowienie rozdzielności majątkowej nie będzie wpływać na zasady dziedziczenia i uprawnienia żyjącego małżonka. W takim przypadku dla porządku dziedziczenia zastosowanie mają tylko i wyłącznie postanowienia spadkobiercy zawarte przez niego w tym dokumencie.
Intercyza jest bowiem sposobem na ukształtowanie relacji majątkowych za życia małżonków, w związku z czym nie jest ona w ogóle brana pod uwagę przy rozpatrywaniu spraw spadkowych.
Intercyza a dziedziczenie dzieci z poprzedniego małżeństwa
Te same zasady stosuje się do dziedziczenia dzieci z poprzedniego małżeństwa. Gdy bowiem zostanie ustanowiony ustrój rozdzielności majątkowej, nie ma on żadnego znaczenia dla uprawnienia takiego dziecka od dziedziczenia po rodzicu.
Intercyza z wyrównaniem dorobków
W przypadku, gdy małżonkowie zawrą umowę o rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków, w razie śmierci jednego z nich, wyrównanie poziomów wartości majątków osobistych dotychczasowych małżonków, następuje między jego spadkobiercami a małżonkiem, który pozostał przy życiu.
W takim wypadku spadkobiercy tego małżonka są uprawnieni do wystąpienia z żądaniem zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków. Może to jednak nastąpić tylko wtedy, gdy spadkodawca uprzednio wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji.
Intercyza a dziedziczenie długów
Intercyza wprowadzająca rozdzielność majątkową również w żaden sposób nie wpływa na dziedziczenie przez drugiego małżonka długów spadkodawcy.
Musisz bowiem wiedzieć, że w skład spadku po małżonku, który rozstał się z życiem, nawet w przypadku rozdzielności majątkowej, wchodzą nie tylko aktywa, a więc czysty majątek, ale także pasywa czyli zobowiązania, czyli długi.
Tym samym, rozdzielność majątkowa, nie chroni małżonka przed dziedziczeniem długów drugiego z nich.
Jedynym wyjściem, jest złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku lub też o jego przyjęciu z dobrodziejstwem inwentarza. W takim wypadku, jego odpowiedzialność będzie ograniczona jedynie do wartości otrzymanego spadku. Ma na to sześć miesięcy od dnia, w którym dowiedział się, że jest spadkobiercą.
Czy można wyłączyć małżonka od dziedziczenia za życia spadkodawcy?
Polskie prawo przewiduje możliwość całkowitego wyłączenia małżonka z dziedziczenia za życia spadkodawcy. Wymaga to jednak zawarcia za zgodą obu stron umowy o zrzeczenie się przez niego dziedziczenia.
Na jej mocy małżonek nie ma żadnych praw do masy spadkowej, w związku z tym jest wyłączony od dziedziczenia w całości.
Musisz wiedzieć, że skutki takiej umowy rozciągają się również na zstępnych małżonka., który zrzekł się dziedziczenia, chyba, że strony w zawartej umowie postanowiły inaczej.
Warunkiem skuteczności umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia jest zawarcie jej w formie aktu notarialnego.
