Kiedy roszczenie o zachowek może być dziedziczone?
Taka sytuacja występuje, gdy osoba uprawniona do zachowku po zmarłym spadkodawcy umiera przed uzyskaniem jego spłaty. Gdyby chodziło o jakąś inną wierzytelność (np. dot. zwrotu kwoty udzielonej przez zmarłego pożyczki) wówczas sytuacja byłaby prosta. W prawa i obowiązki zmarłego wstępują jego spadkobiercy (ustawowi lub testamentowy).
Przykład:
Osoba A była uprawniony do żądania zwrotu pożyczki, zaś po jej śmierci te uprawnienia przechodzą na jej spadkobierców (np. małżonkę i syna)
W przypadku dziedziczenia zachowku jest inaczej. Wierzytelności o jego zapłatę (lub inaczej: roszczenie o zachowek) jest dziedziczone tylko przez takie osoby, które byłyby uprawnione do żądania zachowku po pierwszym spadkodawcy.
Przykład:
Osoba A była uprawniona do żądania zachowku po zmarłym Spadkodawcy B, który jest ojcem A. Jeśli osoba A umrze, zanim uzyska kwotę należnego zachowku, to roszczenie będą dziedziczyć tylko te osoby, które są uprawnione do zachowku po Spadkodawcy B. Nawiązując do powyższego przykładu (spadkobiercami są małżonka i syn) tylko syn Osoby A odziedziczy prawo do zachowku po Spadkodawcy B, ponieważ jest jego zstępnym (wnukiem), a zatem jest uprawniony do zachowku po nim. Roszczenie o zapłatę zachowku po B nie będzie dziedziczone przez małżonkę A, ponieważ jej nie przysługiwałby zachowek po B.
Co więcej, jeśli uprawniony do zachowku ma kilku spadkobierców, spośród których jedynie część odziedziczy roszczenie o zachowek, to ta część roszczenia, która nie została odziedziczona wygasa. Uprawnieni do dziedziczenia zachowku nabywają jedynie należną im część roszczenia o zachowek analogiczną do części, jaka przysługuje im w majątku spadkowym.
Kontynuując powyższy przykład:
Po osobie A dziedziczą spadek jej małżonka oraz syn w części po ½. Roszczenie o zachowek po Spadkobiercy B – o czym szczegółowo powyżej – dziedziczy tylko syn Osoby A. Dziedziczy on jedynie ½ roszczenia, która przysługiwała A, bo taki jest jego udział w majątku spadkowym. Pozostała część roszczenia o zachowek, której nie dziedziczy żona A, po prostu wygasa.
Wygaśnięcie roszczenia o zachowek
Może dojść do takiej sytuacji, w której roszczenie o zachowek całkowicie wygaśnie ze względu na brak osób uprawnionych do jego dziedziczenia. ,
Wystarczy, że z powyżej przytoczonego przykładu usuniemy syna Osoby A. Wówczas roszczenie A o zachowek po spadkodawcy B wygaśnie bezpowrotnie z chwilą jego śmierci pomimo tego, że spadek po nim dziedziczy jego małżonka.
Wyobraźmy sobie sytuację, w której osoba A pozywa o zapłatę zachowku swojego brata i toczy z nim skomplikowany i kosztowny proces sądowy, a po przeprowadzeniu dowodu z opinii wielu biegłych sądowych, a jeszcze przed wydaniem wyroku A umiera. Skoro jedynym spadkobiercą A jest jego małżonka, to sąd musi oddalić pozew o zachowek.
Jak uniknąć wygaśnięcia roszczenia o zachowek?
Do kategorii prawniczych kruczków można zliczyć pomysł polegający na dokonaniu przelewu wierzytelności zachowku na osobę, która nie mogłaby go odziedziczyć. Wówczas roszczenie o zachowek nie wygaśnie ona na skutek śmierci osoby uprawnionej. Trzeba to jednak zrobić za życia osoby uprawnionej do zachowku.
Odwołując się do budowanego już przykładu:
A w toku procesu o zachowek dowiaduje się, że jest nieuleczalnie chory i może nie doczekać końca sprawy sądowej. Wówczas decyduje się na przelew wierzytelności z tytułu zachowku na małżonkę i tym sposobem, nawet po jego śmierci może ona wygrać proces. Żona A nie będzie występować w procesie jako osoba, która odziedziczyła roszczenie o zachowek, ale która stała się wierzycielem na mocy przelewu wierzytelności i tym sposobem wstąpiła w prawa uprawnionego do zachowku.
