Czy można podzielić spadek w testamencie?
Żaden przepis prawa przecież tego nie zabrania.
Czy wystarczy zatem, że spadkodawca w testamencie wskaże, że np. dom wraz z działką i samochód przekazuje córce, a mieszkanie oraz pieniądze zebrane na koncie bankowym przekazuje na rzecz syna i to już ułatwi dalsze formalności spadkowe?
Tak naprawdę to taki testament dopiero skomplikuje sprawę. Ale po kolei.
Na początku muszę wyjaśnić, że w wyżej opisanym przykładzie spadkobiercy i tak będą musieli przejść dwustopniową procedurę tj. w pierwszej kolejności uzyskać postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku (raczej akt poświadczenia dziedziczenia nie wchodzi tu w grę), a następnie doprowadzić do dokonania sądowego lub umownego (notarialnego) działu spadku.
Krok I: Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku
Jeżeli w przywołanym we wstępie przykładzie, przedmioty przeznaczone spadkobiercom będą wyczerpywać prawie cały spadek, to wydanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku będzie wymagało przeprowadzenia skomplikowanej procedury.
Po pierwsze w toku postępowania będzie trzeba wycenić cały majątek spadkowy.
Następnie określić jaki jest udział wartości wszystkich przedmiotów przypisanych poszczególnym spadkobiercom w wartości całego majątku spadkowego. W dalszej kolejności sąd będzie mógł dopiero stwierdzić, że spadek został nabyty przez obojga spadkobierców w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów.
Szerzej pisałem o tej zasadzie tutaj: Zapis wyczerpujący cały spadek
Przy założeniu, że w naszym przykładzie wartość domu i działki to 550 tyś. PLN, samochodu 50 tyś. PLN, zaś mieszkanie jest wartości 300 tyś. PLN a na koncie bankowym zostało 100 tyś PLN (łącznie wartość majątku to 1 000 000, 00 PLN) sąd wyda postanowienie, mocą którego spadek zostanie nabyty przez córkę spadkodawcy w części 3/5 (wartość przeznaczonych jej przedmiotów to 60% wartości spadku) i syna w części 2/5 (wartość przeznaczonych mu przedmiotów to 40% wartości spadku)
Krok II: Dział spadku
Mając już postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku strony mogą dokonać umownego działu spadku i szanując wolę spadkodawcy, podzielić się przedmiotami wchodzącymi w skład spadku, tak jak opisał to spadkodawca w testamencie.
Jeśli osiągnięcie zgody nie będzie możliwe o dziale spadku będzie decydował sąd. Jak zostanie podzielony majątek spadkowy w takiej sytuacji?
Generalnie sąd będzie kierował się tym, żeby urzeczywistnić wolę spadkodawcy wyrażoną w testamencie, choć nie jest nią związany. Oznacza to, że wszystkie sporne wnioski będą zatem z zasady rozstrzygane zgodnie z testamentem. Np. jeśli córka spadkodawcy stwierdzi, że woli otrzymać mieszkanie i odpowiednią spłatę przez brata zamiast domu z działką, a brat się temu sprzeciwi, to sąd najprawdopodobniej nie zgodzi się na propozycję spadkobierczyni.
W przypadkach uzasadnionych sąd może jednak dokonać innego podziału majątku spadkowego, niż ten, który został przewidziany w testamencie. Podobnie będzie w wypadku, jeśli obie strony zgodnie postanowią podzielić się majątkiem spadkowym w całości lub w części wg własnego pomysłu.
Co ciekawe może się tak zdarzyć, że wartość poszczególnych przedmiotów wchodzących w skład spadku zostaną wycenione inaczej, niż w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku. Zdaniem Sądu Najwyższego jest dopuszczalna. W dziale spadku sąd możne nawet inaczej ustalić skład majątku spadkowego. W takim wypadku urzeczywistnienie woli spadkodawcy może być znacznie utrudnione.
