Scheda spadkowa

Co to jest scheda spadkowa?

Scheda to – według słownika języka polskiego – odziedziczony po kimś majątek. W kodeksie cywilnym nie ma definicji legalnej schedy spadkowej, a jedynie zasady zaliczania darowizn lub zapisów windykacyjnych na jej poczet.

Koniec końców scheda spadkowa to właśnie majątek odziedziczony po spadkodawcy.

Scheda spadkowa – co jeszcze musisz o niej wiedzieć?

Po pierwsze, rozliczeń na poczet sched spadkowych dokonuje są dopiero podczas działu spadku a nie obliczania zachowku.

Przeczytaj więcej: Zachowek a scheda spadkowa

Po drugie, w trakcie sądowego działu spadku musi zostać zgłoszony wniosek o zaliczenie darowizny lub zapisu windykacyjnego na poczet sched spadkowych, bo sąd nie będzie tego robił z własnej inicjatywy. Zapomnisz złożyć wniosek we właściwym momencie, to Twoje straty mogą sięgać setek tysięcy złotych (albo więcej). Jest to zawsze obowiązkiem spadkobiercy zobowiązanego.

Po trzecie, jakiekolwiek rozliczenia są możliwe tylko wówczas, gdy do dziedziczenia dochodzą zstępni zmarłego (dzieci, wnuki itd.) lub zstępni łącznie z małżonkiem, jak wspomniałem już wyżej.

Po czwarte, zaliczenia na schedę spadkową będą dokonywane tylko wówczas, gdy powołanie do spadku następuje na podstawie ustawy. Czyli w każdym przypadku, gdy został sporządzony testament, do takiego rozliczenia nie dojdzie.

Co również ważne, wartość zapisu windykacyjnego określa się zawsze według stanu z chwili otwarcia spadku, a więc momentu śmierci spadkodawcy.

Pamiętaj o tym, że sporządzenie testamentu wyłącza możliwość rozliczenia sched spadkowych

Ta okoliczność jest często pomijana przy sporządzaniu testamentu. Stosunkowo często spotykam się z testamentami, w których spadkodawca będący wdowcem lub wdową powołuje wszystkie swoje dzieci do otrzymania równej części spadku w chwili działu spadku.

Taki testament nie zmieni niczego ani w zakresie kręgu osób powołanych do spadku, ani części majątku, który ma przypaść na każdego ze spadkobierców (przy założeniu, że wszystkie dzieci przeżyją spadkodawcy). Dziedziczenie ustawowe po takim spadkodawcy wyglądałoby dokładnie tak samo. Do spadku doszłyby wszystkie jego dzieci w częściach równych.

Często spadkodawca sporządza taki testament, bo jest przekonany, że tak po prostu trzeba zrobić, żeby majątek gromadzony przez całe życie nie dostał się w ręce kogoś obcego.

Tymczasem fakt, że spadkodawca pozostawił testament spowoduje, że nie dojdzie do rozliczenia sched spadkowych w chwili działu spadku, co ma przecież bardzo duże znacznie praktyczne, z czego z często spadkodawca wcale nie zdaje sobie sprawy.

Co wchodzi w skład schedy spadkowej?

W skład schedy spadkowej wchodzi zarówno majątek uzyskany po śmierci spadkodawcy w ramach dziedziczenia ustawowego lub zapisu windykacyjnego, ale także przekazany spadkobiercom za życia spadkodawcy w postaci dokonanych przez niego darowizn.

Wartość darowizny – kiedy nie chodzi o schedę spadkową?

Co ważne, musimy pamiętać o tym, że zaliczeniu na schedę spadkową nie podlegają drobne darowizny, które są w danych stosunkach przyjęte. Mówimy tutaj na przykład o drobnych prezentach z okazji urodzin, imienin czy świąt.

Skoro jednak nie podlegają zaliczeniu na schedę spadkową darowizny drobne – kto powinien zdecydować o tym, czy był to drobny podarek, czy jednak znacząca darowizna? O tym każdorazowo rozstrzyga sąd.

Wartość darowizn przekroczona – kiedy nie otrzymasz żadnej części spadku?

Czy w przypadku, w którym wartość darowizny lub zapisu windykacyjnego przekroczy wartość przysługującej Ci schedy spadkowej, będziesz zobowiązany do zwrotu nadwyżki każdemu z reszty spadkobierców?

W takiej sytuacji spadkobierca nie jest zobligowany do zwrotu nadwyżki, ale także nie jest uwzględniony przy dziale spadku.

Wartość darowizny oblicza się… no właśnie, jak?

Zgodnie z art. 1043 kodeksu cywilnego, przepisy o zaliczeniu darowizn na schedę spadkową stosuje się odpowiednio do poniesionych przez spadkodawcę na rzecz zstępnego kosztów wychowania oraz wykształcenia ogólnego i zawodowego, o ile koszty te przekraczają przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku.

Obowiązek zaliczenia darowizn na schedę spadkową

Do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn nie dojdzie także w sytuacji, w której zostały one dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia w sytuacji, gdy ma miejsce dziedziczenie ustawowe.

Nie w chwili otwarcia spadku, a jeszcze za życia

Wiele sytuacji życiowych prowadzi to tego, że spadkodawca dzieli swój majątek jeszcze za życia. Prosta sytuacja – jedno z dorosłych dzieci kupuje własne mieszkanie, a drugiemu takie mieszkanie kupują rodzice. Już w takim przypadku będziemy mieli do czynienia z koniecznością rozliczania sched spadkowych.

Schedy – wartość darowizny a pożytki

Co ciekawe jedna, przy zaliczeniu na schedę spadkową nie będzie się liczyć pożytków przedmiotu darowizny lub zapisu windykacyjnego. Jeśli zatem w sytuacji w takiej jak powyższa jeden ze spadkobierców otrzyma od spadkodawcy w drodze darowizny mieszkanie, które będzie wynajmować, a więc czerpać z tego korzyści- suma ta nie będzie się zaliczać na schedę spadkową tego spadkobiercy.

Wartość schedy spadkowej – jak ją rozliczyć?

Jak obliczyć wartość przedmiotu darowizny lub zapisu windykacyjnego podlegających zaliczeniu na schedę spadkową? O tym w jaki sposób następuje to rozliczenie wyjaśniłem w innym wpisie. Zamieściłem tam też przykład praktycznego rozliczenia sched spadkowych, a także wyjaśniłem jaki jest związek schedy spadkowej z zachowkiem – przeczytaj: Scheda spadkowa a zachowek.

Z powyższego wpisu dowiesz się nie tylko jak oblicza się schedę spadkową każdego ze spadkobierców, ale także czy każdemu z nich zalicza się na poczet jego schedy wartość przedmiotu darowizny lub zapisu windykacyjnego podlegającej zaliczeniu na schedę spadkową.

Zasady dotyczące schedy spadkowej zostały wprowadzone po to, ażeby wykluczyć możliwość uprzywilejowania spadkobierców, którzy otrzymali część majątku spadkowego już za życia spadkodawcy. Zaliczenie takie ma za zadanie przywrócić równowagę związaną z korzyściami majątkowymi uzyskiwanymi w ramach dziedziczenia ustawowego przez każdego ze spadkobierców.

Zaliczenie na schedę spadkową przeprowadza się…

Jak głoszą przepisy kodeksu cywilnego, jeśli w razie dziedziczenia ustawowego dział spadku nastąpi pomiędzy zstępnymi lub też pomiędzy zstępnymi oraz małżonkiem, każdy z tych spadkobierców obowiązanych wzajemnie jest do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn oraz wszystkich zapisów windykacyjnych.

Obowiązek zaliczania darowizn i zapisu windykacyjnego dokonanych przez spadkodawcę

Inaczej jest tylko kiedy z oświadczenia spadkodawcy albo z okoliczności wynika, że darowizna czy też zapis windykacyjny zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia.

Czego dotyczy zaliczanie darowizn i zapisów windykacyjnych?

Co bardzo ważne, zaliczanie darowizn i zapisów windykacyjnych dotyczy tylko dziedziczenia ustawowego. Nie ma ono miejsca przy dziedziczeniu testamentowym, jeśli spadkobierca spisał testament i zarządził w nim, kto ma być spadkobiercą oraz jaką część majątku spadkowego ma otrzymać.

W testamencie spadkodawca nie ma także możliwości nałożenia na spadkobierców obowiązku zaliczenia darowizny ani zapisów windykacyjnych na ich schedy spadkowe.

Zaliczenie darowizny lub zapisu windykacyjnego

Obowiązek zaliczenia darowizn lub zapisów na schedę spadkową jest konieczny przy dziale spadku dokonywanym jedynie pomiędzy zstępnymi (mowa tutaj o dzieciach, wnukach oraz prawnukach) albo między zstępnymi i małżonkiem. Spadkodawca ma jednak prawo włożyć obowiązek zaliczenia także na spadkobiercę ustawowego innego niż jego małżonek czy zstępny.