Spadek po rodzicach – podstawowe informacje
Chciałbym, żebyś w jednym miejscu mógł (mogła) znaleźć wszystkie istotne informacje na temat jak dzieci dziedziczą spadku po rodzicach. Nie każde zagadnienie będzie dla Ciebie równie interesujące. Jeśli rodzic nie pozostawił testamentu, to nie musisz czytać o testamentach. Jeśli spadek po rodzicach jest zadłużony, to nie będą Cię raczej interesować informacje o zachowku.
Dlatego w dalszej części artykułu przedstawię Ci tylko bardzo podstawowe informacje o dziedziczeniu po ojcu czy matce, ale nie martw się. Za każdym razem, gdy będę o czymś wspominał, pokaże Ci miejsca na moim blogu, gdzie znajdziesz więcej informacji. Dzięki temu bez problemu załatwisz wszystkie formalności spadkowe po rodzicach – nawet te od dawna nieuregulowane.
Dziedziczenie po rodzicach
Po śmierci spadkodawcy, dziedziczenie po rodzicach czy innych dalszych krewnych, może nastąpić na dwa sposoby:
- dziedziczenie ustawowe – to zasady dziedziczenia opisane w kodeksie cywilnym i określające krąg spadkobierców, czyli komu po śmierci przypada majątek osobisty zmarłego.
- testamentowe dziedziczenie – czyli na podstawie testamentu pozostawionego przez zmarłego.
Spadek po rodzicach bez testamentu
Na mocy dziedziczenia ustawowego po rodzicach w pierwszej kolejności spadek nabywają dzieci (lub jedno dziecko). Jeśli w chwili śmierci rodzic pozostawał w związku małżeńskim, to wraz z dziećmi dziedziczy także ten małżonek. Oczywiście chodzi tylko o aktualnego małżonka. Byłe żony i byli mężowie nie dziedziczą. To samo dotyczy osób będących w separacji orzeczonej przez sąd.
Jeżeli małżonek dziedziczy obok dzieci spadkodawcy, to część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Zatem jeśli dzieci spadkodawcy jest mniej niż czworo, wszyscy dziedziczą w częściach równych. Jeśli zaś rodzic miał co najmniej czwórkę dzieci, małżonek dziedziczy ¼ spadku, a pozostała jego część przypadka dzieciom w równych częściach.
Jeżeli któreś z dzieci nie dożyło otwarcia spadku, wówczas spadek przechodzi na dalszych zstępnych (wnuki, prawnuki).
W pewnych przypadkach można pozbawić małżonka prawa do spadku. Będzie tak w sytuacji, kiedy pomiędzy spadkodawcą a jego małżonkiem toczyła się sprawa rozwodowa, ale nie zakończyła się do chwili otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy.
Pamiętaj jednak, że jeśli spadkodawca miał małżonka, to zwykle większość, albo nawet wszystkie składniki jego majątku to tzw. wspólność majątkowa małżeńska. Czyli stanowią współwłasność spadkodawcy i jego małżonka. Sytuację zmienia rozdzielność majątkowa, ale o tym możesz poczytać na innym moim blogu pod tytułem: Rozwód i Podział Majątku.
Więcej na temat dziedziczenia po rodzicu łącznie z jego małżonkiem możesz przeczytać tutaj: Dziedziczenie po małżonku
Każde z dzieci dziedziczy w częściach równych. Oczywiście nie dziedziczą te osoby, które zostały wydziedziczone, odrzuciły spadek, zrzekły się dziedziczenia lub zostały uznane za niegodnych dziedziczenia. Dotyczy to zarówno dzieci, jak i małżonka.
Dziecko spadkodawcy dziedziczy spadek bez względu na to, czy urodziło się w małżeństwie, czy poza małżeństwem, a także bez względu na to, czy jest biologicznym dzieckiem spadkodawcy, czy adoptowanym.
Jeżeli formalnie jesteś dzieckiem spadkodawcy – co wynika z Twojego aktu urodzenia – nie musisz przejmować się tym, czy spadek przypada rodzeństwu spadkodawcy lub rodzicom spadkodawcy. Te osoby nie dochodzą do dziedziczenia w przypadku, kiedy spadkodawca miał dzieci.
Przeczytaj także: Dziedziczenie ustawowe w kodeksie cywilnym.
Przykład numer 1 – spadek po ojcu, gdy matka żyje (spadek bez testamentu)
Pan Marek miał dwójkę dzieci, Annę i Tomka oraz małżonkę Dagmarę. Tomek zginął w wypadku samochodowym, kiedy jego córka Natalia miała półtora roku.
W ostatnim czasie relacje Pana Marka z małżonką uległy drastycznemu pogorszeniu z uwagi na to, że spadkodawca dopuścił się aktu niewierności. W efekcie Pani Dagmara kazała mu się wyprowadzić z domu i przez 2 lata przed śmiercią nie mieszkali już razem.
Po śmierci spadkodawcy do spadku zostaną powołane dzieci spadkodawcy (Anna i Tomek) oraz żona Dagmara. Wobec tego, że Tomek nie żyje, jego część spadku przypadnie jego dzieciom – czyli córce Natalii.
Co prawda Pan Marek i Pani Dagmara nie żyli razem, ale nie została orzeczona wobec nich formalna separacja, bo to może zrobić tylko sąd. Gdyby przed śmiercią Pan Marek założył żonie sprawę o rozwód, w której dowodziłby, że wcale jej nie zdradził, a ona wyrzuciła go z domu bez powodu, wówczas dzieci spadkodawcy miałby szanse założyć Pani Dagmarze sprawę o wyłączenie od dziedziczenia, dzięki czemu to one dostałyby spadek po ojcu w całości.
Pan Marek i Pani Dagmara posiadali mieszkanie we wspólności małżeńskiej. Zwróć uwagę, że w skład spadku wchodziła tylko połowa mieszkania. Zatem po śmierci męża Pani Dagmara była właścicielką połowy mieszkania, zaś w drodze dziedziczenia nabyła po mężu 1/3 z jego połowy (pozostałe części otrzymały córka i wnuczka Pana Marka). Spadku nie dziedziczy żyjące rodzeństwo Pana Marka.
W efekcie końcowym żona Dagmara będzie właścicielką 2/3 mieszkania, a córka i wnuczka nabędą udziały w tym mieszkaniu po 1/6 części pomimo tego, że każda z nich nabyła udział spadkowy w wysokości 1/3.
Spadek po rodzicach a testament – zachowek po rodzicach
A co jeśli rodzic zostawił testament? To zmienia całą kolejność dziedziczenia. Wtedy dziedziczą te osoby, które zostały wskazane w testamencie.
W każdym wypadku, gdy w sprawie spadkowej pojawia się testament musisz zapoznać się z instytucją zachowku. To określona kwota pieniędzy należąca się spadkobiercy ustawowemu, który został pokrzywdzony za sprawą testamentu.
Prawo spadkowe przewiduje, że taki spadkobierca może domagać się zachowku w wysokości połowy przypadającej na niego części spadku. W przypadku kiedy uprawniony do zachowku jest całkowicie i trwale niezdolny do pracy lub małoletni, może domagać się jeszcze większej części spadku.
Dowiedź się Kto i kiedy ma prawo do zachowku.
Przykład numer 2 – spadek po matce, gdy ojciec nie żyje (dziedziczenie z testamentem)
Pani Wanda była wdową i miała dwóch synów Artura i Waldemara. Waldemar w latach 90-tych wyjechał do Francji, a stamtąd do Kanady i tam zamieszkał na stałe. Czasem dzwonił do Pani Wandy, ale głównie po to, żeby pożalić się na pracę czy żonę. Czasem zadzwonił z życzeniami urodzinowymi, ale częściej zdarzało mu się zapominać o takich okazjach. W 2001 roku zaprosił matkę do siebie i częściowo sfinansował jej podróż, ale od tego czasu się nie widzieli. Kiedy Pani Wanda zachorowała, kontakt się urwał.
Drugi syn Artur mieszkał w pobliżu i był bardzo zżyty z mamą. Spędzali razem święta i spotykali się bardzo często. Pani Wanda była zakochana w swoich wnukach i pomagała przy ich wychowaniu. Kiedy zachorowała, Artur był u niej codziennie, jeździł z nią do lekarza i opiekował się. Pani Wanda w testamencie wydziedziczyła swojego syna Waldemara. Zarzuciła mu uporczywe niedopełnianie wobec niej obowiązków rodzinnych, szczególnie w czasie ostatniej choroby.
W takiej sytuacji cały spadek otrzyma syn Artur. Jego brat Waldemar może wytoczyć mu pozew o zapłatę zachowku, ale w takich okolicznościach raczej przegra sprawę.
Spadek po rodzicach jak załatwić formalności?
Spadkobierca, który odziedziczył spadek po rodzicach, musi przeprowadzić pewne formalności, które potwierdzą, że ma do tego spadku prawo. Dzięki temu będzie mógł np. wpisać się do księgi wieczystej mieszkania po rodzicach, sprzedać należących do nich samochód lub wybrać z ich rachunku bankowego pieniądze.
Stwierdzenie nabycia spadku po rodzicach
Pierwszym krokiem, który muszą wykonać spadkobiercy celem potwierdzenia dziedziczenia po rodzicach, jest wzięciu udziału w postępowaniu spadkowym w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku. Tę samą rolę spełnia akt poświadczenia dziedziczenia przygotowany przez notariusza.
Każdy z tych dokumentów potwierdza formalne nabycie spadku. O tym, jaka jest pomiędzy nimi różnica, przeczytasz w tym artykule: Stwierdzenie nabycia spadku, a akt poświadczenia dziedziczenia – podobieństwa i różnicy.
O samym sądowym nabyciu spadku przeczytasz także tutaj: Postępowanie spadkowe o nabycie spadku.
Pamiętaj, że przyjęcie spadku po rodzicach nie jest obowiązkowe. Spadek zadłużony możesz odrzucić, składając odpowiednie oświadczenie przed notariuszem lub w toku postępowania sądowego.
Przeczytaj:
Dział spadku po matce, po ojcu, po rodzicach
Kiedy sam (sama) jesteś spadkobiercą, to stwierdzenie nabycia spadku (uzyskanie aktu poświadczenia dziedziczenia) zakończy wszystkie formalności związane z przejęciem spadku po rodzicach.
Jeśli spadkobierców jest oprócz Ciebie jeszcze kilku (lub choćby tylko jeden) będziesz musiał wykonać kolejny krok. Na chwilę obecną jesteście tak jakby współwłaścicielami spadku. Jeśli majątek spadkowy stanowi mieszkanie, to jesteście jego współwłaścicielami w częściach ułamkowych.
Ten kolejny krok to o podział majątku spadkowego, określany także działem spadku. Jeśli jesteś na tym etapie, to przeczytaj ten wpis: Czym jest dział spadku
Podatek od spadku o rodzicach
Na koniec przypominam Ci o podatkach.
Wiedz, że możesz uniknąć podatku od spadku po rodzicach, ale musisz dopełnić pewnych formalności. O wszystkim przeczytasz tutaj: Podatek od spadku. Uważaj też, żebyś nie został obciążony podatkiem dochodowym, kiedy sprzedasz mieszkanie w spadku po rodzicach.
Mam nadzieje, że powyższe informacje okazały się pomocne. Jeśli dalej masz jakieś wątpliwości dotyczące spadkobrania po rodzicach, skontaktuj się z moją Kancelarią prawa spadkowego.
Faq – czyli często zadawane pytania dotyczące spadku po ojcu i matce
Czy żona dziedziczy spadek po rodzicach męża
Żona nie dziedziczy spadku po rodzicach męża, ponieważ nie wchodzi w krąg spadkobierców ustawowych. Taki spadek w pierwszej kolejności dziedziczą dzieci spadkodawcy w częściach równych wraz z małżonkiem. Część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4.
Ile procent spadku po ojcu?
Dzieci dziedziczą w równych częściach. Zatem to ile procent spadku odziedziczy każde z nich, zależy od tego, ile spadkodawca miał dzieci. Nie bez znaczenia jest także to, czy miał małżonka.
Czy po śmierci rodzica trzeba przeprowadzić postępowanie spadkowe?
Nie, nie ma takiego obowiązku, żeby po śmierci rodzica prowadzić postępowanie w celu uregulowania spraw po rodzicach. Inaczej będzie w przypadku, kiedy spadkobiercy będą chcieli sprzedać jakikolwiek przedmiot wchodzący w skład majątku spadkowego. Wówczas przeprowadzenie takich formalności będzie konieczne. Może to np. dotyczyć np. samochodu lub mieszkania.