Co to znaczy, że roszczenie jest przedawnione? Roszczenia majątkowe, w tym także roszczenie o zapłatę zachowku, z upływem czasu ulegają przedawnieniu.
Ważne: Jeśli roszczenie ulegnie przedawnieniu, dłużnik może uchylić się od jego spełnienia.
Czy zachowek się przedawnia? Odpowiedź na to pytanie jest twierdząca. Przedawnienie roszczenia o zachowek następuje w ustawowo określonym terminie.
W praktyce uchylenie od zapłaty polega na podniesieniu przed sądem zarzutu przedawnienia. Można to zrobić, dopiero kiedy sprawa o zapłatę zachowku trafi przed sąd. Wystarczy podnieść wtedy zarzut przedawnienia w piśmie procesowym lub ustnie, bezpośrednio na rozprawie sądowej.
To bardzo ważne, żeby wskazać sądowi, że dłużnik podnosi zarzut przedawnienia. Jeśli wierzyciel będzie dochodził roszczenia przedawnionego, a dłużnik nie podniesienie, że nastąpiło przedawnienie zachowku, to przegra sprawę. Skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia w sprawie o zachowek, gwarantuje, że zostanie wydany wyrok sądu oddalający powództwo. W praktyce jednak nie warto stawiać wszystkiego na jedną kartę i lepiej w odpowiedzi na pozew opisać wszystkie okoliczności, które mogą mieć wpływ na wysokość roszczenia.
Sąd nie może sam uwzględnić faktu przedawnienia roszczenia, może to zrobić tylko na zarzut dłużnika
Roszczenie o zachowek przedawnienie
Wymagającym wyjaśnienia zagadnieniem jest określenie kiedy przedawnia się roszczenie o zapłatę zachowku? Uprawnionymi do zachowku są dzieci, wnuki, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, ale na skutek rozporządzeń spadkodawcy (testamentu, zapisów windykacyjnych, darowizn dokonanych za życia) nie otrzymali spadku, albo otrzymali go w niewystarczającej wysokości. W takim wypadku przysługuje im roszczenie o zachowek w wysokości połowy udziału spadkowego, który powinien im przypaść na mocy ustawy, a jeśli są małoletni lub trwale niezdolni do pracy, to w wysokości 2/3 wartości udziału spadkowego.
Termin przedawnienia roszczenia o zapłatę zachowku wynosi 5 lat. Są dwa sposoby liczenia początku tego terminu, w zależności od tego, czy spadkodawca sporządził testament, czy nie.
Kodeks posługuje się dwoma sformułowaniami: otwarcie spadku i ogłoszenie testamentu. Choć jedno i drugie brzmi dość enigmatycznie, oba pojęcia nie są tym samym. Moment otwarcia spadku to nic innego jak moment śmierci spadkodawcy. Otwarcie i ogłoszenie testamentu to z kolei sformalizowana procedura, która może mieć miejsce nawet kilka lat po śmierci spadkodawcy.
Zachowek przedawnienie brak testamentu
W przypadku, gdy testamentu nie było, termin przedawnienia należy liczyć od dnia otwarcia spadku (czyli od śmierci spadkodawcy). Zatem – o ile spadkodawca nie sporządził testamentu – po pięciu latach od jego śmierci, zobowiązany do zapłaty zachowku będzie mógł przed sądem podnieść zarzut przedawnienia dochodzonego roszczenia. Innymi słowy, przedawnienie zachowku bez testamentu następuje po pięciu latach od śmierci spadkodawcy.
W przypadku, gdy spadkodawca sporządził testament, termin pięcioletni liczy się od chwili ogłoszenia testamentu. Ogłoszenia testamentu dokonuje w toku specjalnego postępowania sąd lub notariusz. Otwarcia i ogłoszenia testamentu można dokonać również, w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku i wówczas sąd sporządza odrębny protokół z tej czynności.
Ważne, byś miał świadomość, że prawo do zachowku w przypadku gdy spadkodawca pozostawił testament, przedawnia się z upływem lat pięciu właśnie od ogłoszenia testamentu, a nie od zawiadomienia potencjalnych spadkobierców o tym fakcie. To ważne, byś nie oczekiwał na powiadomienie z sądu, bo możesz się nie doczekać, a Twoje roszczenie z tytułu zachowku wygaśnie.
Zarzut przedawnienia będzie skuteczny tylko wtedy, jeśli termin przedawnienia upłynie przed wszczęciem sprawy sądowej o zapłatę zachowku. W sytuacji kiedy pięcioletni okres czasu od powyżej wskazanych zdarzeń (otwarcia spadku lub ogłoszenia testamentu) upłynie po wszczęciu postępowania, ale np. przed dniem pierwszej rozprawy, zarzut przedawnienia nie zostanie uwzględniony. Wszczęcie sprawy o zachowek przerywa bieg przedawnienia roszczenia o zachowek.
Uważaj: pozew, który został skutecznie cofnięty, albo który sąd zwrócił z powodu nieuzupełnienia braków formalnych, nie przerywa biegu przedawnienia roszczeń o zachowek. Traktuje się go tak, jakby go w ogóle nie było.
Co jeszcze przerywa bieg przedawnienia? Czytaj więcej: Przerwanie biegu przedawnienia roszczenia o zachowek.
Zachowek po rodzicach do ilu lat?
O zachowek po rodzicach można się ubiegać do 5 lat. Jak zostało wcześniej wskazane, w sytuacji, gdy spadkodawca:
- nie pozostawił testamentu, okres 5 lat liczony jest od dnia śmierci spadkodawcy,
- zostawił testament, okres 5 lat liczony jest od dnia ogłoszenia testamentu.
Zachowek po dziadkach do ilu lat?
Jeżeli dziadkowie pozostawili po swojej śmierci majątek, a ich dzieci już nie żyją, wnuki będą uprawnione do zachowku po swoich dziadkach. W przypadku zachowku po dziadkach zasada jest taka sama jak w przypadku ubiegania się o zachowek po rodzicach – termin wynosi 5 lat od dnia śmierci spadkodawcy lub od dnia ogłoszenia testamentu.
Przedawnienie roszczenia przeciwko obdarowanemu
Pozew o zachowek może zostać wniesiony nie tylko przeciwko osobie, która jest spadkobiercą, ale również przeciwko obdarowanemu, w sytuacji gdy uprawniony do zachowku nie otrzymał go od spadkobierców i zapisobierców windykacyjnych. W pierwszej kolejności roszczenie powinno być kierowane przeciwko spadkobiercy, a dopiero potem przysługuje wobec osoby, która otrzymała zapis windykacyjny, a na końcu wobec obdarowanego.
Możesz domagać się uzupełnienia zachowku od tych osób, gdy to, co otrzymałeś w spadku, nie ma wystarczającej wartości, by zaspokoić Twoje roszczenie o zachowek.
Jak wygląda kwestia przedawnienia roszczenia o zachowek w przypadku obdarowanego?
Zgodnie z brzmieniem przepisów, roszczenia przeciwko osobie zobowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy darowizn przedawniają się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku. Podobnie w przypadku osoby zobowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanego od spadkodawcy zapisu windykacyjnego, początek biegu przedawnienia następuje w chwili otwarcia spadku, a nie w chwili ogłoszenia testamentu.
Nie mają znaczenia tutaj żadne inne okoliczności, jak choćby to, czy uprawniony miał świadomość dokonania darowizn, czy nie, czy dowiedział się o otwarciu spadku, albo czy wie o swoim uprawnieniu. Każdorazowo przedawnienie roszczenia o zachowek następuje z upływem lat pięciu od śmierci spadkodawcy.
Wyjątek od 5 letniego terminu przedawnienia
Wyjątek od powyżej wskazanej zasady dotyczy roszczeń o zapłatę zachowku, których termin przedawnienia rozpoczął bieg przed 23 października 2008 r. Jeśli spadkobierca nie pozostawił testamentu i zmarł przed dniem 23 października 2008 r. roszczenie o zapłatę zachowku przedawniło się po upływie 3-letniego terminu przedawnienia. Taki sam termin przedawnienia będzie dotyczył przypadku, gdy testament został otwarty przed datą 23 października 2008 r.
Dlaczego tak?
W dniu 23 października 2011 r. zmienił się przepis dotyczący terminu przedawnienia roszczenia o wypłatę zachowku. Na skutek tej zmiany, termin przedawnienia uległ wydłużeniu z 3 do 5 lat. Zgodnie z przepisami przejściowymi roszczenia nieprzedawnione w dniu wejścia w życie nowego przepisu tj. w dniu 23 października 2011 r. miały przedawnić się dopiero po upływie 5 lat od chwili otwarcia testamentu lub od chwili śmierci spadkodawcy (w przypadku, gdy testamentu nie było).