Poświadczenie dziedziczenia

Poświadczenie dziedziczenia – potwierdzenie praw do spadku

Poświadczenie dziedziczenia, zwane też notarialnym poświadczeniem dziedziczenia, umożliwia dokonanie w stosunku do osoby spadkobiercy poświadczenia prawa do spadku, bez konieczności prowadzenia w tym celu postępowania przed sądem. Skorzystanie z możliwości sporządzenia przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia zapewnia przeprowadzenie sprawy spadkowej w sposób zdecydowanie bardziej sprawny oraz szybszy, aniżeli na podstawie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.

Co to jest akt poświadczenia dziedziczenia, kiedy może być sporządzony, czy stanowi on akt poświadczenia dziedziczenia ustawowego czy tylko testamentowego, czym różni się od sądowego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku oraz jakie skutki prawne wywołuje, dowiesz się z niniejszego artykułu.

Nie chcę drugi raz powtarzać tych samych zagadnień, więc jeśli potrzebujesz informacji o tym, kiedy i gdzie będziesz potrzebował dowodu, którym wykażesz swoje prawa do spadku odsyłam Cię do wpisu: Stwierdzenie nabycia spadku.

Co to jest akt poświadczenia dziedziczenia?

Akt poświadczenia dziedziczenia, jest dokumentem urzędowym, stanowiącym dowód na to, że dany spadkobierca nabył prawa do spadku po określonym spadkodawcy.

Poświadczenie dziedziczenia powoduje uproszczenie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, odciążenie sądów oraz ułatwia szybsze i wygodniejsze przeprowadzenie formalności związanych z potwierdzeniem praw do dziedziczenia niż na drodze sądowej, w której następuje stwierdzenie nabycia spadku, w dodatku bez konieczności oczekiwania na uprawomocnienie się orzeczenia.

Sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia – kto może to zrobić?

Do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia uprawniony jest tylko i wyłącznie notariusz. Może to być każdy notariusz w kraju, niezależnie do tego, gdzie przed śmiercią mieszkał spadkodawca, o ile był obywatelem polskim, a także bez względu na miejsca położenia składników majątku spadkowego, czy też właściwości sądu spadku.

Jest to jeden z atutów tej procedury w porównaniu ze stwierdzeniem nabycia spadku, które może być przeprowadzone tylko w wyznaczonych sądach – Stwierdzenie nabycia spadku – właściwość

Kto może wystąpić o sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia?

Krąg osób uprawnionych do wystąpienia o sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia jest szeroki i dotyczy wszystkich tych, którzy są w stanie wykazać, że mają w tym interes prawny.

Mogą to być zarówno osoby, które są brane w rachubę jako spadkobiercy ustawowi, jak i testamentowi, a także osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. Nie ma także przeszkód prawnych, aby dotyczył on dziedziczenia gospodarstwa rolnego.

Musisz jednak wiedzieć, że odrzucenie spadku lub zapisu windykacyjnego oraz uznanie przez spadkodawcę za niegodnego dziedziczenia, wyłącza z kręgu takich osób.

Stwierdzić więc można, że akt ten może pełnić rolę zarówno aktu poświadczenia dziedziczenia ustawowego, jak i testamentowego.

Kiedy może dojść do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia?

Aby doszło do sporządzenia aktu notarialnego poświadczenia dziedziczenia, muszą zostać spełnione ściśle określone warunki.

Zgodność spadkobierców

Aby sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia, niezbędne jest pozostawanie wszystkich spadkobierców w zgodzie co do następujących elementów:

• kręgu spadkobierców,
• wysokości przysługujących im udziałów w spadku,
• podstawy dziedziczenia (ustawowe, czy testamentowe).

Jakikolwiek spór w tym zakresie wyłącza możliwość sporządzenia aktu dziedziczenia, a spadkobiercom pozostaje procedura sądowa.

Tym samym, jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości co do ważności lub prawdziwości testamentu lub testamentów, gdyż na przykład uważasz, że spadkodawca sporządzając testament działał w stanie wyłączającym swobodne lub świadomie podjęcie decyzji lub wyrażenie woli, to musisz założyć sprawę w sądzie.

Więcej na ten temat przeczytasz tutaj: Jak można podważyć testament Jak i kiedy można podważyć testament

Obecność wszystkich spadkobierców

Kolejnym wymogiem jest obecność przy sporządzaniu aktu poświadczenia dziedziczenia wszystkich osób, które wchodzą w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi, a także na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. Wszystkie te osoby muszą być obecne w Kancelarii Notarialnej, nawet wówczas, gdy na podstawie testamentu dziedziczy tylko jedna z nich.

Nie muszą być obecne osoby, które złożyły oświadczenie o odrzuceniu spadku oraz uznane przez spadkodawcę za niegodne dziedziczenia.

Wyłączenie testamentów szczególnych

Akt poświadczenia dziedziczenia nie może zostać sporządzony na podstawie testamentów szczególnych. Oznacza to, że sporządzenie przez testatora testamentu ustnego, podróżnego lub wojskowego wyklucza taką możliwość.

Procedura uzyskania aktu poświadczenia dziedziczenia

Procedura uzyskania aktu poświadczenia dziedziczenia jest czynnością notarialną, składającą się z trzech zasadniczych etapów:

• sporządzenia protokołu dziedziczenia,
• sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia,
• zarejestrowanie aktu poświadczenia dziedziczenia w systemie teleinformatycznym, a więc Rejestrze Spadkowym.

Protokół dziedziczenia

Zanim dojdzie do sporządzenia właściwego aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz sporządza tzw. protokół dziedziczenia

Sporządzenie protokołu dziedziczenia w formie aktu notarialnego ma charakter obligatoryjny, warunkujący przejście do następnego etapu czynności notarialnej oraz wykonanie aktu poświadczenia dziedziczenia.

Aby notariusz mógł przystąpić do spisania protokołu dziedziczenia, musi uprzednio przeprowadzić tzw. czynności przygotowawcze, których przedmiotem jest gromadzenie dokumentów koniecznych do potwierdzenia dziedziczenia. Są one następnie umieszczane w protokole dziedziczenia, jako załączniki. Stanowią je:

• odpis aktu zgonu spadkodawcy,
• odpisy aktów stanu cywilnego osób powołanych do spadku z ustawy,
• odpis aktu zgonu spadkobiercy, w przypadku, gdy nie dożył poświadczenia dziedziczenia oraz inne dokumenty, które mogą mieć wpływ na ustalenie praw do spadku.

W określonym stanie faktycznym, dla określenia porządku dziedziczenia po spadkodawcy mogą być potrzebne również inne dokumenty, takie jak oryginały lub wypisy testamentów, protokoły bądź wypisy protokołów obejmujących oświadczenia o przyjęciu albo odrzuceniu spadku, umowy zawierane z przyszłym spadkodawcą w przedmiocie zrzeczenia się dziedziczenia po nim, czy też dokumenty wskazujące, że w skład spadku wchodzi nieruchomość.

W razie złożenia testamentu, notariusz dokonuje jego otwarcia i ogłoszenia testamentu, chyba że otwarcie i ogłoszenie testamentu już nastąpiło. Z otwarcia i ogłoszenia testamentu sporządza się protokół.

Następnie notariusz przyjmuje od spadkobierców oświadczenia dotyczące tego, czy składali już oświadczenia o prostym przyjęciu spadku bądź o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza a także o odrzuceniu spadku. Od osób na rzecz których spadkodawca uczynił zapis windykacyjny, notariusz odbiera zapewnienie, czy odrzucili oni zapisy windykacyjne. Jeżeli oświadczenia tej treści zostały już przez spadkobierców uprzednio złożone, wówczas należy zamieścić wzmiankę o dacie, miejscu i treści złożonych przez poszczególnych spadkobierców oświadczeń.

Jeżeli oświadczenia takie nie zostały jeszcze złożone, notariusz odbiera od spadkobierców oraz od osób na rzecz których spadkodawca uczynił zapis windykacyjny, oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu przedmiotu sukcesji.

Ostatnim etapem czynności przygotowawczych, jest przedstawienie przez notariusza projektu protokołu dziedziczenia, jeśli wniosek o to został złożony przez jednego ze spadkobierców.

Po ustaleniu jego treści, notariusz przystępuje do spisania ostatecznego protokołu dziedziczenia, pouczając jednocześnie osoby biorące w tym udział w o obowiązku ujawnienia wszelkich okoliczności objętych treścią protokołu oraz o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych oświadczeń przy jego sporządzeniu.

Musisz wiedzieć, że składanie fałszywych oświadczeń przed notariuszem traktowane jest jako podstępne wyłudzenie poświadczenie nieprawdy od funkcjonariusza państwowego i podlega karze pozbawienia wolności do trzech lat. Jeżeli pojawią się okoliczności wskazujące, iż przy spisywaniu protokołu, doszło do złożenia fałszywych oświadczeń, notariusz zobowiązany jest powiadomić o tym właściwe organy ścigania.

Przy spisaniu protokołu dziedziczenia niemożliwe jest posługiwanie się prze spadkobierców pełnomocnikiem, dopuszcza się jednak w toku sporządzania protokołu reprezentację osób niemających pełnej zdolności do czynności prawnych przez ich przedstawicieli ustawowych, na przykład w przypadku osób małoletnich.

Protokół dziedziczenia obejmuje szereg elementów wymaganych przez obowiązujące przepisy prawa. W protokole dziedziczenia zamieszcza się m.in. zgodne żądanie poświadczenia dziedziczenia złożone przez osoby biorące udział w jego spisywaniu, oświadczenia, czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne, oświadczenia o obywatelstwie i miejscu zwykłego pobytu spadkodawcy w chwili śmierci, oświadczenia, że w odniesieniu do spadku nie zostało uprzednio wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i nie toczy się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku, oświadczenia spadkobierców czy istniały testamenty spadkodawcy lub braku takich testamentów, oświadczenia wskazane w poprzednich akapitach artykułu etc.

Do protokołu dziedziczenia notariusz załącza też projekt protokołu dziedziczenia oraz protokoły obejmujące składane oświadczenia o wyrażeniu zgody na spisanie protokołu dziedziczenia zgodnie z jego projektem, o ile zostały sporządzone lub spisane, gdyż nie jest to obligatoryjne.

Spisanie protokołu dziedziczenia otwiera drogę do sporządzenia aktu dziedziczenia.

Akt poświadczenia dziedziczenia

Po spisaniu protokołu dziedziczenia, zostaje sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia.

Musisz wiedzieć, że akt dziedziczenia, tak jak sądowe postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku musi odnosić się do całości spadku.

W akcie poświadczenia dziedziczenia muszą obligatoryjnie zostać zawarte następujące elementy:

• czas i miejsce jego sporządzenia,
• dane dotyczące notariusza,
• oznaczenie osoby spadkodawcy, przez wskazanie jego imion, nazwiska, imion rodziców oraz numeru PESEL ,
• datę i miejsce zgonu albo znalezienia zwłok spadkodawcy oraz jego miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci,
• oznaczenie spadkobierców oraz ich tytuły powołania do spadku i wysokość udziałów w spadku, w tym imiona, nazwiska i imiona rodziców oraz datę i miejsce urodzenia osób fizycznych, a w przypadku osób prawnych – nazwę i siedzibę,
• wskazanie spadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne podlegające dziedziczeniu z ustawy oraz ich udziały w nim,
• wskazanie osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne, oraz przedmiotów tych zapisów, chyba że osoby te nie chcą lub nie mogą być zapisobiercami albo zapisy windykacyjne okazały się bezskuteczne,
• powołanie protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu,
• podpis notariusza,
• adnotację o dokonaniu rejestracji w Rejestrze Spadkowym.

Zarejestrowanie aktu dziedziczenia w Rejestrze Spadkowym.

Po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia, notariusz niezwłocznie dokonuje jego wpisu do Rejestru Spadkowego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego prowadzonego przez Krajową Radę Notarialną, opatrując go kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

Adnotację o zarejestrowaniu umieszcza się na akcie dziedziczenia, jednocześnie wskazując numer wpisu, a także dzień, miesiąc i rok oraz godzinę i minutę, w której zostało to dokonane.

Do rejestracji nie dochodzi, jeżeli w Rejestrze już widnieje akt dziedziczenia albo prawomocne postanowienie sądu w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku, dotyczące tej samej sukcesji.

Zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia wywiera pod względem prawnym skutki prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

Wypisy zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia wydaje się jego stronom, osobom, dla których zastrzeżono w akcie prawo otrzymania wypisu, a także ich następcom prawnym. Wypis zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia może być wydany ponadto osobie, która wykaże istnienie interesu prawnego. 

Odmowa sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia

Notariusz w pewnych przypadkach będzie zmuszony odmówić sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia. Będzie tak w sytuacji gdy:

• w stosunku do spadku został już uprzednio sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia lub wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku,
• w toku sporządzania protokołu dziedziczenia ujawnią się okoliczności wskazujące, że przy jego sporządzeniu nie były obecne wszystkie osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi, lub też osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne, albo istnieją lub istniały testamenty, które nie zostały otwarte lub ogłoszone,
• gdy w sprawie brak jurysdykcji krajowej.

Oprócz wyżej wymienionych, istnieją też inne przyczyny uniemożliwiające sporządzenie notarialnego aktu dziedziczenia.

Musisz wiedzieć, że przesłanką negatywną w tym zakresie, jest także toczące się postępowanie o uchylenie wydanego wcześniej aktu.

Także nieprzedłożenie wymaganych przy sporządzaniu aktu dokumentów, a także nieprzedstawienie oryginału testamentu lub protokołu zawierającego testament alograficzny, stanowią bezwzględną przesłankę odmowy sporządzenia aktu.

Notariusz odmówi także sporządzenia aktu dziedziczenia, gdy ujawnią się okoliczności świadczące, że osoby zainteresowane nie są zgodne co do niektórych elementów przyszłego aktu, albo też jego sporządzenie, byłoby sprzeczne z ich wolą lub wbrew ich wyrażonej woli.

Tzw. piętrowe notarialne poświadczenie dziedziczenia

Zdarza się, że zgłaszają się do mnie Klienci, którzy mają kilka nie załatwionych spraw spadkowych (np. po rodzicach i dziadka). W takiej sytuacji można dokonać tzw. piętrowego poświadczenia dziedziczenia, czyli przy jednej okazji potwierdzić prawa do spadku po wszystkich tych osobach.

Plusy i minusy notarialnego poświadczenia dziedziczenia

Do niewątpliwych plusów należy to, że można je uzyskać znacznie szybciej, niż postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku i przejść do dalszych kroków w procedurze spadkowej (przeczytaj: Stwierdzenie nabycia spadku i co dalej). Dla niektórych osób wartością jest także to, że nie trzeba brać udziału w „stresującej” procedurze sądowej.

Trudnością zwykle okazuje się konieczność zebrania się u notariusza wszystkich spadkodawców, a także brak jakichkolwiek sporów pomiędzy nimi.

Akt poświadczenia dziedziczenia, a stwierdzenie nabycia spadku – Infografika