Odrzucenie spadku – na czym polega i kiedy można odrzucić udział spadkowy?
Powołanie do dziedziczenia nie zawsze wiąże się z powodem do radości. Jeśli spadkobierca miał długi, lepszym rozwiązaniem może okazać się odrzucenie spadku. Sprawdź, na czym polega oświadczenie o przyjęciu albo odrzuceniu spadku i dowiedz się, które rozwiązanie będzie lepsze w Twoim przypadku.
Dziedziczenie – co może zrobić spadkobierca powołany do spadku?
Z chwilą śmierci spadkodawcy następuje otwarcie spadku. Przez sześć miesięcy od tej chwili spadkobierca może podjąć decyzję co do jego przyjęcia albo odrzucenia.
Przeczytaj także:
Po powołaniu do spadku – z ustawy albo na podstawie testamentu – spadkobierca ma do wyboru trzy możliwości:
- przyjęcie spadku wprost – w tym przypadku spadkobierca wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki zmarłego, a jego odpowiedzialność nie jest ograniczona;
- przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – spadkobierca odpowiada za długi spadkowe tylko do wysokości stanu czynnego spadku;
- odrzucenie spadku – czyli wyłączenie się od dziedziczenia, w tym uwolnienie się od odpowiedzialności za długi spadkowe.
Odrzucenie spadku ma miejsce najczęściej w sytuacji, gdy wiadomo, że na zmarłym ciążą długi, które wyczerpują wartość spadku albo są zbliżone do niej pod względem wartości, a spadkobierca chce uwolnić się od formalności związanych z ich rozliczaniem.
Co to jest odrzucenie spadku?
Odrzucenie spadku to instytucja prawa cywilnego, która sprawia, że spadkobierca podejmujący taką decyzję jest wyłączony od dziedziczenia, analogicznie jak w przypadku śmierci przed otwarciem spadku. Poprzez odrzucenie spadku traci on wszelkie prawa do majątku zmarłego, ale jednocześnie nie odpowiada za długi, jakie ten pozostawił.
Przeczytaj także: Porządek dziedziczenia ustawowego
Spadkobierca, który odrzucił spadek, nie ma żadnych zobowiązań wobec wierzycieli spadkodawcy i nie musi podejmować żadnych dalszych czynności w związku z pozostawionym majątkiem.
Skutki odrzucenia spadku dla pozostałych spadkobierców
Odrzucenie spadku wywołuje skutki dla pozostałych spadkobierców. W przypadku dziedziczenia ustawowego, jeśli spadek odrzucił jedyny zstępny spadkodawcy, spadek dziedziczą spadkobiercy powołani w dalszej kolejności. Gdyby dziecko zmarłego miało swoje dzieci, to one zostaną powołane do dziedziczenia w częściach równych w zakresie udziału, który przypadał odrzucającemu spadek.
Analogicznie sytuacja wygląda w pozostałych przypadkach. Dla przykładu, gdy spadek odrzuca jedyny rodzic spadkodawcy, jego udział spadkowy przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Gdy taką decyzję podejmuje jeden z dziadków zmarłego, który nie ma swoich zstępnych, udział, który by mu przypadał, jest należny pozostałym dziadkom po równo.
W przypadku dziedziczenia testamentowego odrzucenie spadku przez jednego z co najmniej dwóch spadkobierców sprawia, że udział, który byłby mu należny – z braku innej woli spadkodawcy – przypada pozostałym spadkobiercom testamentowym proporcjonalnie w stosunku do otrzymanych udziałów.
Warto zajrzeć tutaj: Odrzucenie spadku przez małoletniego
Warto również zaznaczyć, że spadkobierca powołany do spadku zarówno z mocy testamentu, jak i z mocy ustawy może spadek odrzucić jako spadkobierca testamentowy, a przyjąć spadek jako spadkobierca ustawowy.
Przeczytaj równie: Odrzucenie spadku a zachowek
Kiedy można odrzucić spadek?
Decyzja o przyjęciu lub odrzuceniu spadku jest dokonywana według własnej woli konkretnego spadkobiercy. Termin do złożenia oświadczenia co do spadku to 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Gdyby spadkobierca we wskazanym terminie nie złożył oświadczenia, będzie to jednoznaczne z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Możliwość odrzucenia spadku jest ograniczona, jeśli decyzja wiązałaby się z pokrzywdzeniem wierzycieli. Zgodnie z art. 1024 k.c., jeżeli spadkobierca odrzucił spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli, każdy z wierzycieli, którego wierzytelność istniała w chwili odrzucenia spadku, może żądać, żeby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego według przepisów o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika.
Z takim roszczeniem można wystąpić w ciągu sześciu miesięcy od chwili uzyskania informacji o odrzuceniu spadku, ale nie później niż przed upływem trzech lat od odrzucenia spadku.
Co powinno zawierać oświadczenie o odrzuceniu spadku?
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku – aby było skuteczne – musi mieć określoną przez kodeks cywilny formę. Składa się je przed sądem lub przed notariuszem. Dopuszczalna jest zarówno forma pisemna z podpisem urzędowo poświadczonym, jak i ustna.
Nie ma też przeszkód, aby miało miejsce odrzucenie spadku w imieniu mocodawcy przez pełnomocnika. Trzeba jednak pamiętać, że pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku powinno być pisemne z podpisem urzędowo poświadczonym.
Bardzo ważne, aby oświadczenie o przyjęciu spadku (albo jego odrzuceniu) nie było wymuszone. Jeżeli okaże się, że zostało ono złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z tym wyjątkiem, że:
- uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem;
- spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.
Czy można odrzucić spadek warunkowo?
Decyzja o przyjęciu lub odrzuceniu spadku musi być przemyślana. Wszystko dlatego, że oświadczenie w tym przedmiocie złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest nieważne. Warto również pamiętać, że spadkobierca nie może go potem odwołać. Z tego powodu trzeba dokładnie znać przepisy dotyczące przyjęcia i odrzucenia spadku oraz skutki podjęcia określonej decyzji.
Czy Skarb Państwa lub gmina mogą odrzucić spadek?
Co do zasady oświadczenie o odrzuceniu spadku może być złożone dowolnie przez spadkobiercę. Wystarczy, że zostanie zachowany termin 6 miesięcy od chwili otwarcia spadku. W takiej sytuacji po odrzuceniu spadku spadkobierca jest traktowany, jakby nie istniał, a także może nastąpić stwierdzenie nabycia spadku przez pozostałych powołanych.
Odrzucenie spadku po zmarłym jest niedopuszczalne w przypadku Skarbu Państwa i gminy, jeśli zostały powołane na podstawie ustawy. W tym przypadku spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza – bierze się więc pod uwagę skład spadku oraz jego stan czynny i to one stanowią górną granicę odpowiedzialności. Wszystko dlatego, że w ich sytuacji w przypadku odrzucenia spadku nie pozostałby żaden podmiot, który mógłby dziedziczyć.
