Czym jest stwierdzenie nabycia spadku?
Stwierdzenie nabycia spadku to urzędowy dowód na to, że spadkobierca posiada uprawnienia do spadku po osobie zmarłej. Sąd spadku wydaje je po przeprowadzeniu postępowania, a w jego treści wskazuje komu i w jakiej części spadek przypadł, a także czy dziedziczenie następuje na podstawie ustawy czy testamentu.
Tego typu dowodem można udowodnić swoje prawa do spadku po spadkodawcy i okazać się przed np. przed:
- bankiem chcąc wypłacić środki pieniężne zgromadzone na rachunku spadkodawcy,
- notariuszem lub kupującym, kiedy zamierzasz sprzedać nieruchomość należącą do spadku,
- urzędem komunikacji chcąc przerejestrować na siebie odziedziczony samochód,
- dłużnikiem spadkodawcy, gdy chcesz odebrać wierzytelność wchodzącą w skład spadku,
- spółdzielnią mieszkaniową, otwartym funduszem emerytalnym, sądem, właściwą gminą i wieloma innymi instytucjami czy osobami.
- w sprawie sądowej o zapłatę zachowku.
Jak uzyskać sądowe stwierdzenie nabycia spadku w sądzie?
Uzyskanie poświadczenia potwierdzającego nabycie spadku wiąże się z koniecznością przeprowadzenia postępowania sądowego. Żeby ją rozpocząć musisz złożyć wniosek do sądu o nabycie spadku.
Nie chodzi mi o to, żeby cytować kodeksu cywilnego, ale chcę w kilku prostych słowach wyjaśnić Ci jak wygląda procedura zakończona nabyciem spadku (a raczej uzyskaniem sądowego potwierdzenia tego nabycia).
Sam wniosek nie jest bardzo skomplikowany i sprowadza się w znacznej mierze do wykazania stopnia pokrewieństwa spadkobierców ze spadkodawcą, albo okoliczności związanych z testamentem. Pamiętaj jednak, że takie postanowienie może zapaść wyłącznie po przeprowadzeniu rozprawy sądowej.
Jak i gdzie należy złożyć wniosek o nabycie spadku, opłaty
Sądem, który może wydać takie postanowienie jest co do zasady sąd, w okręgu którego zmarły miał swoje ostatnie miejsce zamieszkania (sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy). Jeżeli miejsca zamieszkania lub pobytu w Polsce nie da się ustalić, właściwy w sprawie będzie sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Jeśli przy pomocy tych reguł nie można wyznaczyć sądu odpowiedniego do rozstrzygnięcia sprawy, właściwym sądem spadku będzie sąd rejonowy dla m.st. Warszawy.
Od tej reguły jest kilka wyjątków. Jeśli interesuje Cię ten temat – przeczytaj: Sądowe stwierdzenie nabycia spadku – właściwość sądu.
Jakie dokumenty należy złożyć do sprawy o stwierdzenie nabycia spadku?
Do wniosku dotyczącego stwierdzenia nabycia spadku należy dołączyć dowód śmierci spadkodawcy (akt zgonu), akty urodzenia bądź małżeństwa wnioskodawcy oraz pozostałych uczestników (celem wykazania pokrewieństwa), a także wszystkie testamenty, w których posiadaniu jest wnioskodawca. Jeżeli były złożone oświadczenia o odrzuceniu lub przyjęciu spadku bądź zawierane umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia, też należy je dołączyć.
Pamiętaj, że musisz także załączyć odpisu całego wniosku dla każdego z uczestników.
W jednym wniosku możesz wnieść o stwierdzenie nabycia spadku po kilku spadkodawcach (np. wniosek po dziadkach i rodzicach), ale pamiętaj, że jeśli w tym przypadku właściwe będą różne sądy – bo np. mama mieszkała w obszarze innego sądu rejonowego niż babcia – to w takiej sytuacji konieczne będzie zawarcie w piśmie wniosku o rozpatrzenie sprawy przez wybrany sąd i uargumentowanie go. Należy również wnieść odpowiednio wyższą opłatę – 100 zł pomnożone przez ilość osób, po których stwierdzamy nabycie spadku oraz opłatę za wpis do rejestru spadkowego – wielokrotność kwoty 5 zł.
W przypadku, gdy złożysz wniosek obarczony wadami formalnymi, sąd zarządzi zwrot takiego wniosku, co bardzo przedłuży całą procedurę.
Sprawa o stwierdzenie nabycia spadku
Po prawidłowym złożeniu wniosku, sąd wezwie do sprawy wszystkie osoby należące do kręgu spadkobierców, nawet jeżeli spadkodawca pozostawił po sobie testament.
W toku procedury o stwierdzenie nabycia spadku sąd spadku bada z urzędu kto jest spadkobiercą, a także czy spadkodawca pozostawił testament i w takiej sytuacji wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje. Badanie następuje poprzez przesłuchanie wnioskodawcy i uczestników oraz odebranie tzw. zapewnienia spadkowego.
Zauważ, że może się zdarzyć, że sąd stwierdzi, że spadek nabyły inne osoby niż te, wskazane przez wnioskodawcę we wniosku.
Jeżeli nie wskażesz we wniosku adresów wszystkich znanych spadkobierców sąd spadku może zadecydować o wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie.
Więcej informacji na ten temat znajdziesz czytając poniższe wpisy:
Jak już wspominałem przed wydaniem postanowienia sąd spadku musi przeprowadzić rozprawę, na której jest zobowiązany do przyjęcia zapewnienia spadkowego. To na tej rozprawie będziesz najczęściej zobowiązany do złożenia oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku.
Jeśli chcesz się dowiedzieć jak więc o tym jak wygląda przebieg postępowania o stwierdzenie nabycia spadku oraz sama rozprawa, przeczytaj:
Prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, prawomocne postanowienie uchylające lub zmieniające postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku sąd niezwłocznie wpisuje, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego do tzw. Rejestru Spadkowego
Termin na złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może zostać złożony w dowolnym czasie i nie jest ograniczony terminem. Zdarzają się sprawy zainicjowane po kilkudziesięciu latach od chwili otwarcia spadku (czyli od śmierci spadkodawcy). Musisz pamiętać o tym, że przepisy na przestrzeni lat ulegały zmianie. Do postępowania o stwierdzenie nabycia spadku będą miały zastosowanie przepisy obowiązujące w czasie otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy).
Praktyczne znaczenie ma to na przykład w zadawnionych sprawach spadkowych, gdy majątek spadkowy obejmuje gospodarstwo rolne dziedziczone w okresie PRLu. W tamtych czasach przepisy o dziedziczeniu gospodarstwa zmieniały się kilkukrotnie i były dość specyficzne. W niektórych przypadkach może okazać się nawet, że praw do spadku nie nabyli nawet syn, czy córka spadkodawcy.
Zmiana postanowienia stwierdzającego nabycie spadku
W podobnych okolicznościach może okazać się konieczne złożenie wniosku o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku. Klasycznym przykładem będzie tutaj odnalezienie testamentu, o którym nikt nie wiedział. Zdarza się, że w toku postępowania przed sądem rodzina przemilcza fakt posiadania przez spadkodawcę dziecka spoza małżeństwa, które z mocy prawa ma takie same prawa do spadku. jak pozostałe dzieci.
Prawomocne postanowienie o nabyciu spadku może zostać zmienione. Wówczas należy złożyć wniosek o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku i w osobnym postępowaniu przeprowadzić dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony.
Temat zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, a także sytuacją, w której zapada prawomocne postanowienie uchylające lub zmieniające stwierdzenie nabycia spadku jest na tyle skomplikowany, że postanowiłem mu poświęcić odrębny wpis – Zmiana postanowienia o nabyciu spadku
Akt poświadczenia dziedziczenia czyli stwierdzenie nabycia spadku u notariusza
Dokumentem o równoznacznym znaczeniu z postanowieniem o nabyciu spadku jest notarialny akt poświadczenia dziedziczenia. Musisz jednak wiedzieć, że procedura wydania tych dwóch dokumentów bardzo się od siebie rożni.
Przede wszystkim należy wiedzieć, że to notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia w formie aktu notarialnego. Jego uzyskanie nie wymaga zatem zainicjowania sprawy przed sądem spadku.
To również znacząca uwaga: jakikolwiek notariusz na terenie kraju jest uprawniony do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia, podczas gdy sprawę o stwierdzenie nabycia spadku rozpoznaje sąd rejonowy właściwy ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy.
Uzyskanie aktu poświadczenia dziedziczenia może wydawać się łatwiejsze, ale nie zawsze jest możliwe. Jeżeli spadkodawca pozostawił testament, a potencjalni spadkobiercy ustawowi kwestionują jego ważność, wydanie aktu poświadczenia dziedziczenia napotka przeszkody. Konieczne stanie się przeprowadzenie postępowania spadkowego za pośrednictwem właściwego sądu rejonowego. Sąd spadku w toku sprawy bada kwestie ważności testamentu i przesądza np. o tym, czy spadkodawca był poczytalny w chwili testowania.
Warto też zwrócić uwagę na to, że nie można sporządzić aktu poświadczenia dziedziczenia w przypadku testamentu szczególnego np. ustnego.
Warto pamiętać, że sądowe postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku oraz poświadczenie dziedziczenia nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy), chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku
Podobnie sprawy u notariusza nie załatwi wierzyciel – on również może uzyskać potrzebne postanowienie tylko w sądzie.
Jeżeli nie wiesz, która z tych dwóch dróg – droga sądowa czy notarialna – zachęcam Cię do przeczytania tego artykułu, w którym znajduje się bardziej szczegółowe porównanie obu instytucji: Stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia
Pamiętaj, że kiedy uzyskasz postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku musisz szybko dopełnić formalności podatkowych. Więcej o tym we wpisie – Podatek od spadku
Przeczytaj również:
Inne ciekawe wpisy:
Warto przeczytać: