Na pewno każdy zgodzi się z tym, że pewne sytuacje, czy też zachowania spadkobiercy powinny prowadzić do definitywnej utraty wszelkich spraw do spadku. Zdecydowany sprzeciw budzi fakt, że spadkobierca, który dotkliwie pobił spadkodawcę, ma dziedziczyć po nim majątek. To po prostu w powszechnym odczuciu niesprawiedliwe i nieuczciwe wobec osób postępujących w zgodzie z dobrej spadkodawcy. Takich przykładów można podać więcej. Przynajmniej część z nich będzie kwalifikowało spadkobiercę jako niegodnego dziedziczenia.
Uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia
W dzisiejszym wpisie omówimy sobie co to jest niegodność dziedziczenia. Wskażę także, jak można żądać stwierdzenia niegodności dziedziczenia i czy niegodny jest tylko spadkobierca, który dopuścił się popełnienia przestępstwa. Jeśli tak – czy musi to być ciężkie przestępstwo?
Kwestia niegodnego dziedziczenia
Nie bez powodu piszę, że tylko część z przypadków, w których można mieć uzasadnione wątpliwości czy spadkobierca ma moralne prawo do spadkobrania będzie prowadziło do uznania go za niegodnego dziedziczenia. Prawo spadkowe ustanawia zamknięty krąg okoliczności uzasadniających pozbawienie spadkobiercy jakichkolwiek praw do spadku.
Dalsza część tekstu znajduje się pod materiałem audio.
.
Jak może dojść do uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia?
Zgodnie z odpowiednim przepisem w kodeksie cywilnym spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:
- dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
- spadkobierca podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
- umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.
Niegodność dziedziczenia – co może być podstawą?
Podstawa do stwierdzenia niegodności dziedziczenia pojawi się w sytuacji, gdy przestępstwo, którego dopuścił się spadkobierca przeciwko spadkodawcy zostanie popełnione umyślnie. Oprócz tego, musi być to tak zwane ciężkie przestępstwo.
Kiedy przestępstwo popełnione przez spadkobiercę testamentowego to umyślne ciężkie przestępstwo?
Przestępstwo (na przykład omawiane w tym artykule to przeciwko spadkodawcy) jest popełnione umyślnie, jeśli sprawca działa chcąc jego popełnienia.
Na przykład uderza spadkodawcę pięścią lub popycha go z zamiarem wyrządzeniu mu krzywdy – a może nawet chce śmierci spadkodawcy.
Sprawca działa umyślnie także wtedy, kiedy zmierza do jakiegoś celu przewidując, że jego działania mogą doprowadzić do wyrządzenia przestępstwa i godzi się na taki właśnie skutek.
Przykładowo, sprawca zamienia lekarstwa spadkodawcy celem doprowadzenia do utraty przez niego przytomności podczas rodzinnego spotkania, godząc się jednocześnie z tym, że wzięcie przez spadkobiercę nieodpowiednich lekarstw może doprowadzić do znacznego pogorszenia się jego zdrowia lub nawet do śmierci.
Warto wiedzieć, że spadkobierca niegodny zostaje wyłączony z dziedziczenia. Jest więc zupełnie tak, jakby nie dożył otwarcia spadku.
Czy o przyczynie niegodności mówimy, kiedy do przestępstwa nie doszło?
Usiłowanie popełnienia przestępstwa, czyli umyślne podjęcie wszelkich kroków z dostatecznym rozeznaniem, które zmierzają do popełnienia zbrodni, choć finalnie do niej nie doszło również możemy klasyfikować jako przyczynę niegodności dziedziczenia.
Tak samo zresztą będzie w przypadku nakłanianie innej osoby do popełnienia przestępstwa oraz pomagania jej w popełnieniu czynu zabronionego.
Niegodność dziedziczenia uzasadnia tylko popełnienie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy. Nie ma ustawowej definicji takiego przestępstwa. W związku z tym ustalenie tego, czy przestępstwo miało charakter ciężki każdorazowo będzie należeć do zadań sądu cywilnego. Najczęściej za takie przestępstwa będą uznawane czyny kwalifikowane w kodeksie karnym jako zbrodnie, czyli zagrożone karą pozbawienia wolności na nie mniej niż 3 lata.
W konkretnym stanie faktycznym może się okazać, że za ciężką zbrodnię przeciwko spadkodawcy zostanie uznany nawet nie do końca oczywisty czyn.
Co, jeśli spadkodawca przebaczył spadkobiercy?
Zgodnie z przepisami, jeśli przebaczenie nastąpiło w momencie, w którym spadkodawca posiadał pełną zdolność do czynności prawnych, wówczas spadkobierca nie może zostać uznany za niegodnego.
Nakłanianie do odwołania testamentu przyczyną niegodności dziedziczenia
Podstawą do uznania spadkobiercy za niegodnego jest także nakłonienie spadkodawcy do sporządzenia lub odwołania testamentu, lub przeszkodzenie mu przy tych czynnościach. Należy jednak podkreślić, że za niegodnego dziedziczenia może zostać uznana tylko taka osoba, która osiągnęła powyżej wskazany skutek posługując się podstępem (czyli umyślnie wprowadzając w błąd spadkodawcę) lub groźbą (np. posługując się szantażem).
Kwestia sporządzenia testamentu pod przymusem
Mówimy tutaj na przykład o sytuacjach, w których ktoś zagrozi spadkodawcy, że jeśli ten nie sporządzi testamentu zgodnie z jego myślą – to go skrzywdzi. Albo inaczej, zmusza spadkodawcę, by ten sporządził testament, odwołując poprzedni – oczywiście, pod jego presją i ze wskazanymi przez niego zapisami.
Bardzo często czynów tego rodzaju dopuszczają się osoby, dla których spadkobierca zapisał w testamencie mniejszą część spadku, niż ta, którą otrzymaliby, jeśli do głosu doszłoby dziedziczenie ustawowe. Taki spadkobierca może chcieć wówczas nawet nie wpływać używając gróźb czy podstępu podstępem na to co zostało zapisane w testamencie, ale po prostu spróbować go zniszczyć lub schować. Zdarza się też, że może próbować nanieść w nim zmiany – oczywiście na swoją korzyść – czy wykorzystać fakt, że inna osoba w jakiś sposób podrobiła czy przerobiła testament wcześniej.
Niegodność dziedziczenia po odwołaniu testamentu?
Uważa się, że jeśli spadkodawca odwołał testament sporządzony w powyżej wskazanych warunkach, to spadkobierca nie może już zostać uznany za niegodnego. Szczerze mówiąc, ciężko jest mi się z tym zgodzić z takim poglądem. Przecież to, że spadkodawcy udało się przejrzeć podstęp spadkobiercy lub uniknąć stanu zagrożenia, w żaden sposób nie umniejsza nagannego zachowania spadkobiercy, które powinno być podstawą do stwierdzenia niegodności dziedziczenia.
Przeczytaj także:
- Kiedy masz prawo do zachowku
- Co to jest stwierdzenie nabycia spadku
- Na czym polega dziedziczenie ustawowe
- Wydziedziczenie – podstawowe informacje
Za osobę niegodną dziedziczenia uznamy także tego, który zniszczył testament spadkodawcy
Spadkobierca może zostać uznany za niegodnego dziedziczenia również w przypadku gdy umyślnie ukrył lub zniszczył testament testatora, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu podrobionego lub przerobionego przez inną osobę. Dotyczyć to będzie także pisma stwierdzającego treść testamentu spadkodawcy złożonego w formie ustnej. Mamy tu do czynienia z przestępstwem przeciwko jego mieniu.
Jak głosi instytucja niegodności dziedziczenia – w przypadku dziedziczenia testamentowego można żądać uznania spadkobiercy za niegodnego także wówczas, gdy zniszczony przez niego testament okazał się nieważny.
Osoba nie jest niegodna dziedziczenia, jeśli…
Warto zauważyć, że jeżeli spadkobierca mający interes prawny udowodni przed sądem, że testament został przez niego zniszczony nie z tego powodu, że był dla niego niekorzystny, ale dlatego, że spadkobierca uważał go za nieważny, to nie powinien zostać uznany za niegodnego dziedziczenia.
Niegodny dziedziczenia testamentowego, nawet jeśli zlecił fałszerstwo komuś innemu?
Spadkobierca może zostać uznany za niegodnego dziedziczenia, jeśli sam dopuścił się powyżej wskazanych czynów, lub też polecił ich wykonanie komuś innemu. Jednak w takim wypadku prowadzenie sprawy o uznanie za niegodnego dziedziczenia jest jeszcze trudniejsze, ponieważ trzeba najpierw wykazać sytuacje, o których mowa w art. 928 k.c., a następnie, że osoba, która dopuściła się tych zachowań działała na polecenie spadkobiercy.
Stwierdzenie nabycia spadku na mocy dziedziczenia ustawowego a niegodność dziedziczenia
Co bardzo ważne, niegodność dziedziczenia może zostać orzeczona wobec spadkobierców każdego rodzaju, a więc zarówno względem spadkobierców ustawowych, jak i tych ogłoszonych na podstawie testamentu.
W jakim terminie wnieść o niegodność dziedziczenia?
Każdy, kto posiada w tym jakikolwiek interes prawny, może wystąpić z powództwem o stwierdzenie niegodności dziedziczenia. W jakim jednak terminie należy to zrobić?
Zgodnie z przepisami, z powództwem można wystąpić w terminie jednego roku od chwili dowiedzenia się o przyczynie niegodności. Nie może to jednak to nastąpić później, niż po upływie 3 lat od chwili otwarcia spadku.
Co to jest chwila otwarcia spadku?
Zgodnie z tym, co mówi orzecznictwo oraz tym, co znajdziemy w przyjętej doktrynie, jest to dokładnie chwila śmierci osoby spadkodawcy, a nie jedynie dzień, w którym zmarł. Określa się ją możliwie najbardziej dokładnie – ustalając godzinę, a nawet – jeśli tylko jest taka możliwość – także dokładne minuty zgonu.
Jaki sąd rozstrzyga o tym, czy osoba jest niegodna dziedziczenia?
W zależności od tego, jaka jest wartość sporu, czyli tak naprawdę wartość udziału spadkowego spadkobiercy, który ma w związku z powództwem zostać niegodnym dziedziczenia, sądem odpowiednim do złożenia powództwa będzie sąd rejonowy – jeśli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 75 tysięcy złotych, lub sąd okręgowy — jeśli wartość jest wyższa.
Opłata sądowa od pozwu również zależy od wartości udziału spadkowego spadkobiercy, który ma być pozwanym w sprawie dotyczącej niegodności dziedziczenia.
W dalszej kolejności niegodne nie będą dzieci
Na koniec należy zauważyć, że stwierdzenie niegodności dziedziczenia dotyczy tylko konkretnego spadkobiercy i nie rozciąga się na jego dzieci. Wyjątkiem będzie sytuacja, kiedy dzieci niegodnego spadkobiercy współpracowały z nim przy podejmowaniu działań, o którym mowa powyżej lub działały na jego zlecenie.
Istotny jest także fakt, że jeśli jest kilku spadkobierców testamentowych część spadku osoby, której postępowanie zostało uznane za niegodne dziedziczenia może przypaść w udziale pozostałym spadkobiercom testamentowym. Do dziedziczenia może dojść tak zwany spadkobierca podstawiony.
Przeczytaj także:
Jeśli masz jeszcze jakieś wątpliwości, związane z tą kwestią, zawsze możesz skorzystać z miejsca, które udziela bezpłatnych porad prawnych lub z pomocy doświadczonej w sprawach tego rodzaju kancelarii.
