Zachowek to instytucja prawa spadkowego mająca na celu ochronę najbliższych członków rodziny spadkodawcy przed całkowitym pominięciem w dziedziczeniu. Osoby uprawnione do zachowku mogą domagać się określonej części wartości spadku, nawet jeśli zostały pominięte w testamencie. W niniejszym artykule omówimy, jakie wydatki pomniejszają zachowek, co można odliczyć od zachowku, w tym wpływ długów spadkowych, darowizn, opodatkowania, kosztów sądowych oraz spłaconych długów spadkodawcy na jego wysokość.
Jak obliczyć wartość zachowku?
Masa spadkowa to wszystkie prawa i obowiązki majątkowe, które zmarły pozostawia po sobie i które podlegają dziedziczeniu. W jej skład mogą wchodzić zarówno aktywa (np. nieruchomości, pieniądze, samochody), jak i pasywa (np. długi, zobowiązania kredytowe).
Obliczenie wartości zachowku wymaga kilku kroków:
- ustalenie czystej wartości spadku – od wartości aktywów spadkowych odejmuje się długi spadkowe, w tym koszty pogrzebu oraz inne zobowiązania finansowe spadkodawcy,
- dodanie wartości darowizn – do uzyskanej kwoty dodaje się wartość darowizn, które zgodnie z przepisami powinny być uwzględnione przy obliczaniu zachowku,
- określenie udziału spadkowego uprawnionego – należy ustalić, jaki byłby udział uprawnionego w spadku, gdyby dziedziczył na podstawie ustawy,
- obliczenie wysokości zachowku – ustalony udział mnoży się przez odpowiedni ułamek – 1/2 dla większości uprawnionych lub 2/3 dla osób trwale niezdolnych do pracy oraz małoletnich.
Zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny roszczenie o zachowek przysługuje zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy.
Zobowiązania zmarłego a zachowek
Czy długi spadkowe obniżają zachowek? Tak, długi spadkowe mają bezpośredni wpływ na wysokość zachowku. Przy obliczaniu wartości spadku, od aktywów odejmuje się pasywa, czyli wszelkie zobowiązania finansowe pozostawione przez spadkodawcę. Do długów spadkowych zalicza się m.in. niespłacone kredyty, pożyczki, zaległe rachunki oraz koszty pogrzebu. W rezultacie, im większe są długi spadkowe, tym mniejsza będzie czysta wartość spadku, a co za tym idzie – niższa kwota należnego zachowku.
Darowizny a zachowek
Jakie darowizny wpływają na zachowek? Darowizny dokonane przez spadkodawcę za życia mogą wpływać na wysokość zachowku. Przy obliczaniu tzw. substratu zachowku, do wartości czystego spadku dodaje się wartość niektórych darowizn. Zgodnie z przepisami, uwzględnia się darowizny uczynione na rzecz spadkobierców ustawowych oraz osób uprawnionych do zachowku, niezależnie od daty ich dokonania. Natomiast darowizny na rzecz innych osób są brane pod uwagę tylko wtedy, gdy zostały dokonane w ciągu ostatnich dziesięciu lat przed otwarciem spadku.
Podatek a zachowek
Czy zachowek podlega opodatkowaniu? Otrzymanie zachowku podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Wysokość podatku zależy od wartości otrzymanego zachowku oraz stopnia pokrewieństwa między spadkodawcą a uprawnionym. Osoby najbliżej spokrewnione (tzw. grupa zerowa) mogą skorzystać ze zwolnienia od podatku, pod warunkiem zgłoszenia nabycia prawa do zachowku w odpowiednim terminie do urzędu skarbowego. Pozostałe osoby będą musiały zapłacić podatek od spadku według obowiązujących stawek.
Koszty sądowe w zachowku
Jakie koszty sądowe można odliczyć od zachowku? Koszty sądowe poniesione w związku z dochodzeniem roszczeń o zachowek nie obniżają bezpośrednio jego wysokości. Są to wydatki, które uprawniony musi ponieść, aby uzyskać należny mu zachowek, takie jak opłaty sądowe czy koszty zastępstwa procesowego. Niemniej jednak, w przypadku wygranej sprawy, sąd może zasądzić zwrot części lub całości poniesionych kosztów od strony przegrywającej.
Odliczenia od zachowku – spłacone długi
Czy spłacone długi spadkodawcy wpływają na wysokość zachowku? Jeśli spadkobierca spłacił długi spadkodawcy z własnych środków, może domagać się ich uwzględnienia przy obliczaniu czystej wartości spadku. Oznacza to, że wartość spłaconych zobowiązań zostanie odjęta od aktywów spadkowych, co w konsekwencji obniży podstawę do obliczenia zachowku. Warto jednak pamiętać, że takie roszczenia mogą wymagać udokumentowania i ewentualnego dochodzenia na drodze sądowej.
