Zdarza się, że zmarły, pozostawiając testament, pomija w nim swoich najbliższych. Rodzina co do zasady nie zostanie jednak wówczas z niczym, gdyż istnieje instytucja zachowku, gwarantująca im pewną rekompensatę. Przeanalizujemy w tym wpisie zagadnienie zachowek po testamencie, a także zachowek a wydziedziczenie.
Kto ma prawo do zachowku, jeśli został pominięty w testamencie?
Zachowek ma za zadanie chronić interesy członków najbliższej rodziny, na wypadek gdyby zostali pominięci w testamencie. Zacznijmy od tego, kto może żądać zachowku, bo nie będą to wszyscy bliscy zmarłego. Do zachowku mają prawo:
- Zstępni (tj. dziecko, wnuk, prawnuk, praprawnuk itd.)
- Małżonek
- Rodzice
Jeżeli jednak byliby powołani do spadku z ustawy (dziedziczenie ustawowe). A zatem najpierw należy zweryfikować kto dziedziczyłby po zmarłym gdyby nie sporządził on testamentu.
Czy dzieci mogą domagać się zachowku?
Tak, dzieci zmarłego mają prawo do zachowku po rodzicach, jeżeli nie zostały ujęte w testamencie.
Co istotne, zapłaty zachowku pominięci w testamencie mogą żądać od pozostałych spadkobierców w terminie 5 lat co do zasady od chwili ogłoszenia testamentu.
Jak oblicza się zachowek przy pominięciu w testamencie?
Wartość zachowku wynosi połowę tego, co osoba odziedziczyłaby z ustawy, a jeżeli w chwili śmierci spadkodawcy osoba ta była małoletnia (zstępny) lub trwale niezdolna do pracy zachowek wyniesie dwie trzecie.
Przykład
Jan sporządził testament przepisując wszystko na swojego brata Jerzego, a pomijając przy tym żonę i trójkę dzieci, z czego jedno małoletnie. Gdyby Jan testamentu nie sporządził, spadek przypadałby żonie i dzieciom (spadkobiorcy ustawowi) w udziale po ¼ każdy (po 25%). A zatem zachowek będzie przypadał w stosunku do żony i dwóch pełnoletnich dzieci w udziale 12,5% (1/2 z 25% udziału ustawowego), zaś w przypadku dziecka małoletniego w udziale 16,67% (2/3 z 25% udziału ustawowego).
Czy wydziedziczenie odbiera prawo do zachowku?
Tak, wydziedziczenie oznacza, że osoba wydziedziczona traci prawo do zachowku. A zatem wydziedziczenie to sytuacja kiedy nie przysługuje zachowek.
Wydziedziczenie, aby było skuteczne, musi nastąpić w testamencie. Konieczne jest wskazanie dokładnie osoby wydziedziczanej, jak też podanie dokładnych powodów wydziedziczenia.
Należy jednak pamiętać o tym, że wydziedziczanie odnosi się do konkretnej osoby. Często się zdarza, że rodzic wydziedzicza swoje dziecko, lecz zapomina o wnukach. Wówczas przysługuje zachowek dla wnuków.
Czy zachowek należy się małżonkowi w przypadku pominięcia w testamencie?
Tak, jeżeli małżonek został pominięty w testamencie, to wówczas przysługuje mu roszczenie o zachowek. Jeżeli bowiem testament nie zostałby sporządzony, dziedziczyłby po małżonku zgodnie z przepisami ustawy. Na tym polega instytucja zachowku, która ma rekompensować (gwarantować) najbliższej rodzinie uzyskania pewnej części masy spadkowej. Majątek spadkowy, a raczej konkretne składniki tego majątku, jednak im nie przypadną, gdyż zachowek wypłacany jest w pieniądzu.
Prawa spadkowe i sprawy dotyczące zachowku potrafią być wielowątkowe i zawiłe, stąd też warto zawrócić się o pomoc prawną.
