Sprawy dotyczące dziedziczenia zajmują istotną część mojej codziennej praktyki prawniczej. W zależności od sytuacji mogą to być sprawy stosunkowo proste, gdy nabycie spadku nie budzi niczyich wątpliwości, w innych wypadkach procesy sądowe potrafią trwać wiele lat. Nim jednak w ogóle ruszy jakakolwiek sprawa spadkowa trzeba w ogóle zdawać sobie sprawę z tego, że będzie się dziedziczyć, co nie zawsze jest takie oczywiste.
W pierwszej kolejności warto dowiedzieć się, co to w ogóle znaczy powołanie do spadku? Powołanie do spadku, prościej mówiąc informacja o dziedziczeniu, szerzej opisane jest w Kodeksie Cywilnym, w części dotyczącej dziedziczenia. Najprościej tłumacząc powołanie do spadku, daje możliwość nabycia lub odrzucenia spadku. Nabyć spadek można poprzez notarialne poświadczenie dziedziczenia lub sądowe stwierdzenie nabycia spadku.
W dzisiejszym wpisie postaram się przybliżyć nieco odpowiedzi na pytania takie jak to kto może być powołany do spadku, jakie obowiązują zasady powołania do spadku w Polsce, czy powołanie do spadku a dziedziczenie – w jaki sposób rozróżnić te dwa pojęcia. Dzisiaj postaram się przybliżyć Państwu m.in. następujące tematy – jak uzyskać informację o byciu spadkobiercą, jaka jest procedura powiadamiania o powołaniu do spadku? Jak sprawdzić, czy jestem uwzględniony w testamencie?
Jak sprawdzić, czy zostałem powołany do spadku?
W przypadku dziedziczenia ustawowego krąg spadkobierców ustawowych opisany jest w Kodeksie Cywilnym. Jeżeli nasz krewny zmarł i chcemy dowiedzieć się, czy jesteśmy powołani do spadku, powinniśmy więc przeanalizować, czy nas stopień pokrewieństwa prowadzi do dziedziczenia po zmarłym. Zasadą jest, że w pierwszej kolejności dziedziczą zstępni (pierwszeństwo mają dzieci) zmarłego oraz jego małżonek. W wypadku ich braku lub odrzucenia spadku kolejnymi powołanymi do spadku są rodzice i rodzeństwo, w dalszej kolejności dziadkowie i dalsi krewni. Ostatecznie spadek musi zostać przez kogoś objęty, więc na sam koniec dziedziczy (w braku wyprzedzających ja członków rodziny zmarłego) gmina – Skarb Państwa.
W przypadku dziedziczenia testamentowego jest znacznie prościej – spadkodawca może w praktyce powołać do dziedziczenia każdą osobę (niekoniecznie z nim spokrewnioną), a także osoby prawne. W takim wypadku, jeżeli chcemy wiedzieć, czy jesteśmy powołani do spadku, musimy poznać treść testamentu.
Kto informuje o powołaniu do spadku?
Zawiadomienie o spadku może nastąpić w różny sposób. Zasadniczo wyróżniamy dwie podstawowe metody nabycia spadku w drodze dziedziczenia ustawowego albo na podstawie ważnego testamentu.
W treści testamentu spadkodawca ma swobodę określenia, kogo powołuje do dziedziczenia. Wyróżniamy kilka dopuszczalnych form testamentu:
- testament sporządzony przez notariusza, w formie aktu notarialnego;
- testament odręczny (tzw. holograficzny);
- testament ustny – ten sporządzany wyłącznie w wypadkach przewidzianych przez prawo.
Drugim rodzajem dziedziczenia jest dziedziczenie ustawowe. Szczegółowy sposób i kolejność takiego dziedziczenia regulują przepisy Kodeksu Cywilnego. Przepisy ściśle określają, w jakiej kolejności powołani do dziedziczenia są poszczególni spadkobiercy.
Niezależnie od tego, czy mowa o dziedziczeniu testamentowym, czy ustawowym, o powołaniu do spadku informuje notariusz (przy notarialnym poświadczeniu dziedziczenia) lub sąd (w przypadku postępowania sądowego o stwierdzenie nabycia spadku).
Czy istnieje rejestr spadków, do którego mam dostęp?
W Polsce nie istnieje jeden centralny rejestr spadków, w którym każdy mógłby zweryfikować, czy został powołany do spadku. Jeżeli jednak chcesz sprawdzić informacje na temat powołania do spadku, istnieje kilka sposobów, z których można skorzystać.
Po pierwsze warto zerknąć do Notarialnego Rejestru Testamentów. Istnieje on od października 2011 r. i zawarte są w nim informacje o sporządzonych testamentach. Co prawda nie o wszystkich, decyduje tu wola testatora, natomiast w praktyce, jako że wpis jest darmowy, prawie każdy testament znajduje się w tym rejestrze. Dostęp do rejestru mają jednak wyłącznie notariusze, dlatego najlepiej udać się do dowolnej kancelarii notarialnej z odpisem aktu zgonu i poprosić o sprawdzenie, czy po zmarłym widnieje jakikolwiek testament w NORT.
Inną metodą na dowiedzenie się o powołaniu do dziedziczenia jest regularne sprawdzanie, czy w sądzie została założona sprawa spadkowa. Sprawa taka powinna toczyć się w sądzie rejonowym, właściwym miejscowo dla ostatniego stałego miejsca pobytu spadkodawcy. Niezależnie w toku sprawy sądowej, sąd sam ma obowiązek ustalenia kręgu spadkobierców. Ostatecznie więc nawet jeżeli nie podejmiemy żadnych działań zmierzających do pozyskania informacji, czy jesteśmy powołani do spadku i tak powinniśmy się o tym prędzej, czy później dowiedzieć.
