Umowa darowizny jest jedną z najczęściej spotykanych form nieodpłatnego przekazania majątku między bliskimi. Najczęściej dotyczy nieruchomości, samochodów czy wartościowych przedmiotów. Po dokonaniu darowizny obdarowany staje się pełnoprawnym właścicielem rzeczy i – co do zasady – może nią swobodnie dysponować, także sprzedać ją osobie trzeciej. W praktyce wielu darczyńców zastanawia się jednak, czy mogą cofnąć darowiznę lub pozwać obdarowanego, jeśli ten sprzedaje przekazane mu dobro wbrew ich oczekiwaniom. Odpowiedź nie zawsze jest jednoznaczna i zależy od konkretnych okoliczności.
Odwołanie darowizny po sprzedaży
Czy można cofnąć darowiznę po jej sprzedaży? Polskie prawo cywilne przewiduje możliwość odwołania darowizny również wtedy, gdy przekazana rzecz została już sprzedana. Nie oznacza to jednak automatycznego odzyskania majątku. Jeżeli obdarowany rozporządził przedmiotem darowizny (np. sprzedał mieszkanie), darczyńcy przysługuje co do zasady roszczenie o zwrot wartości darowizny w pieniądzu.
Warto pamiętać, że odwołanie darowizny po przeniesieniu własności wymaga wykazania określonych przesłanek – w szczególności rażącej niewdzięczności obdarowanego lub rażącego niedołożenia obowiązków względem darczyńcy. Sama sprzedaż darowanej rzeczy nie jest wystarczającym powodem do żądania jej zwrotu ani do złożenia pozwu, ale może być jednym z przejawów niewdzięczności.
Kiedy darczyńca może pozwać obdarowanego?
Darczyńca może skierować pozew przeciwko obdarowanemu, jeśli uzna, że istnieją podstawy do odwołania darowizny wynikające z przepisów Kodeksu cywilnego. Najczęściej chodzi o sytuacje, gdy obdarowany zachowuje się wobec darczyńcy w sposób krzywdzący, niezgodny z zasadami współżycia społecznego lub wręcz wrogi.
Do najczęstszych przykładów należą między innymi:
- odmowa pomocy darczyńcy znajdującemu się w trudnej sytuacji życiowej,
- uchylanie się od kontaktu lub złe traktowanie darczyńcy,
- naruszenie jego dóbr osobistych,
- przemoc fizyczna lub psychiczna wobec darczyńcy,
- rażące naruszenie podstawowych obowiązków rodzinnych i etycznych,
- celowe działanie na szkodę darczyńcy.
W takich okolicznościach darczyńca może nie tylko żądać odwołania darowizny, ale także pozwać obdarowanego o zwrot wartości przedmiotu darowizny, nawet jeżeli został już sprzedany.
Niewdzięczność obdarowanego a zwrot darowizny
Co oznacza niewdzięczność w kontekście darowizny? Rażąca niewdzięczność to kluczowa przesłanka odwołania darowizny już wykonanej. Pojęcie to nie ma matematycznej definicji, dlatego ocenia je każdorazowo sąd, biorąc pod uwagę relacje między stronami.
Za niewdzięczność można uznać działania skierowane bezpośrednio przeciwko darczyńcy – celowe, świadome i krzywdzące. Nie chodzi tu o jednorazowe nieporozumienia czy spory rodzinne, lecz o poważne naruszenia relacji i obowiązków moralnych.
Co istotne – niewdzięczność musi wystąpić po przekazaniu darowizny. Jeśli darczyńca podejmie działania z opóźnieniem, musi liczyć się z określonym terminem rocznym na odwołanie darowizny, liczonym od chwili, gdy dowiedział się o zachowaniu obdarowanego.
Sprzedaż darowizny przez obdarowanego
Czy sprzedaż darowizny jest podstawą do odwołania darowizny? Sam fakt sprzedaży darowanego przedmiotu nie stanowi podstawy do odwołania darowizny. Obdarowany ma prawo dysponować przedmiotem tak, jak każdy właściciel.
Sprzedaż darowizny może być natomiast elementem szerszego zachowania, świadczącego o niewdzięczności – np. gdy obdarowany pozbywa się majątku, aby uniknąć wsparcia darczyńcy lub działa na jego szkodę. Wówczas stanowi to argument dodatkowy, ale nie samodzielną podstawę odwołania.
Jeśli znajdujesz się w sporze dotyczącym darowizny, warto skorzystać z pomocy profesjonalnego prawnika. Każda sprawa ma swoją specyfikę. Adwokat oceni szanse na skuteczne dochodzenie roszczeń oraz pomoże przygotować skuteczny pozew. Cofnięcie darowizny po jej sprzedaży wymaga udowodnienia rażącej niewdzięczności.
