Jakie są sposoby na wyłączenie kogoś od dziedziczenia? Pozbawienie kogoś prawa do spadku może nastąpić na dwa sposoby: wydziedziczenie lub uznanie za niegodnego dziedziczenia. Zarówno wydziedziczenie, jak i uznanie za niegodnego muszą mieć mocne podstawy i być odpowiednio udokumentowane. Przeczytaj więcej na temat tego, jak pozbawić prawa do spadku.
Jakie są podstawy do wyłączenia kogoś z dziedziczenia?
Wykluczenie z dziedziczenia poprzez testament pozwala spadkodawcy decydować, kto nie będzie uczestniczył w dziedziczeniu i podziale majątku po jego śmierci. Zacznijmy od tego, że spadkodawca może wydziedziczyć jedynie osoby uprawnione do zachowku, czyli:
- zstępnych (dziecko, wnuk, prawnuk itp.),
- małżonka,
- rodziców.
Podstawą do wyłączenia od dziedziczenia (czyli tzw. wydziedziczenia) są następujące sytuacje, w których ww. osoba:
- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
- dopuściła się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Nie ma więc zamkniętego katalogu czynów, których dana osoba musi się dopuścić, aby wydziedziczenie było skuteczne. Sytuacji może być mnóstwo, gdyż zasady współżycia społecznego to pojęcie niedookreślone, odwołujące się do ogólnym norm moralnych.
Czy testament pozwala wykluczyć kogoś od dziedziczenia?
Wykluczenie z dziedziczenia poprzez testament jest prawem spadkodawcy, który może zdecydować, że określona osoba nie będzie miała prawa do udziału w majątku spadkowym. Wydziedziczenia spadkodawca można dokonać wyłącznie w drodze testamentu. Testament a wykluczenie z dziedziczenia są zatem ze sobą związane.
Co istotne, spadkodawca jest zobowiązany do podania przyczyny wydziedziczenia, która powinna być określona w sposób konkretny. Trzeba zdawać sobie sprawę, że przyczyny, które naszym zdaniem uzasadniają wydziedziczenie, mogą być inaczej ocenione przez sąd i nie zawsze zostaną przez niego uznane za wystarczające. Osoba wydziedziczona ma możliwość podważenia testamentu, dlatego też wydziedziczenie w testamencie, a konkretnie jego przyczyny powinny być opisane możliwie konkretnie i jasno. W praktyce spór o prawo do spadku często wynika z niejasności w testamencie lub konfliktów między spadkobiercami.
Co należy wiedzieć! Wydziedziczenie powoduje, że utratę prawa do zachowku.
Co to jest niegodność dziedziczenia i jak ją udowodnić?
Niegodność dziedziczenia powoduje wyłączenie z dziedziczenia określonej osoby, mimo że byłaby ona do tego uprawniona na mocy ustawy lub testamentu. Uznanie za niegodnego dziedziczenia ma miejsce dopiero po śmierci spadkodawcy, gdy zapadnie prawomocny wyrok sądu. Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:
- dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
- podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
- umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego;
- uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;
- uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.
W pozwie do sądu o uznanie danej osoby za niegodną dziedziczenia należy powołać konkretne sytuacje i poprzeć je odpowiednimi dowodami. Co jednak istotne – zgodnie z art. 930 Kodeksu cywilnego nie może być uznany za niegodnego spadkobierca, któremu spadkodawca przebaczył.
A zatem – czy można pozbawić kogoś prawa do zachowku? Oczywiście, trzeba jednak zrobić to w sposób przemyślany, minimalizując ryzyka późniejszego podważenia takiego pozbawiania.