W trakcie udzielanych przeze mnie porad prawnych klienci często pytają mnie o to, czy rodzeństwo ma prawo do zachowku kiedy ich bezdzietny brat lub siostra przepisał cały majątek w darowiźnie osobie spoza rodziny lub też sporządził na nią testament. Niestety nie mam w takim przypadku pozytywnej odpowiedzi.
Zachowek dla rodzeństwa po zmarłym bracie nie jest przewidziany w polskim prawie spadkowym. Prawo do zachowku przysługuje wyłącznie zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, jeśli byliby powołani do spadku z ustawy. W przypadku braku własnej rodziny spadkodawcy i sporządzenia testamentu na rzecz innej osoby, rodzeństwo nie ma prawnego roszczenia do zachowku.
Zachowek po bracie, ani zachowek po siostrze – nie przysługuje.
Czy rodzeństwo może domagać się unieważnienia testamentu?
Rodzeństwu nie przysługuje prawo do zachowku.
Z tego powodu – jeśli zmarły sporządził testament – bracia i siostry zmarłego tracą możliwość uzyskania spadku.
Jednak mimo braku możliwości żądania zapłaty zachowku, po śmierci spadkodawcy jego rodzeństwo może pojąć działania zmierzające do uzyskania praw do majątku spadkowego. Wyjściem z tej sytuacji jest podważenie testamentu. Prawo spadkowe dopuszcza je jednak tylko w określonych przypadkach. Zatem należy wziąć pod uwagę warunki nieważności testamentu.
Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:
- w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli – np. przez osobę chorą na demencję,
- pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że w innym przypadku nie sporządziłby testamentu tej treści;
- pod wpływem groźby.
Rodzeństwo, mimo że nie może domagać się zachowku, ma prawo powoływać się na nieważność ostatniej woli w ciągu 3 lat od chwili, w której się o niej dowiedziała, a w każdym wypadku nie później niż po 10 latach od otwarcia spadku. Jeżeli testament nie zostanie podważony, rodzeństwo ostatecznie traci prawa do majątku spadkowego.
Czym jest zachowek i komu przysługuje?
Jeśli spadkodawca sporządził testament, dziedziczenie odbywa się na jego podstawie. W takiej sytuacji do spadku mogą być powołane nawet osoby spoza najbliższej rodziny zmarłego. Na takie sytuacje ustawodawca przygotował ochronę w postaci prawa do zachowku.
Zachowek to prawo dedykowane dla zstępnych, małżonka oraz rodziców spadkodawcy, którzy – gdyby nie sporządzono testamentu – byliby powołani do spadku z ustawy.
Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.
Ile wynosi zachowek? Jak policzyć roszczenie o zachowek?
Roszczenie o zachowek zgłasza się w wysokości określonej w kodeksie cywilnym.
Uprawniony do zachowku może się ubiegać o:
- jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym;
- w innych wypadkach – połowę wartości tego udziału.
Do podstawy ustalania zachowku po zmarłym zalicza się spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.
Czy należy się zachowek po bezdzietnym bracie – katalog osób uprawnionych do zachowku
Rodzeństwo zmarłego nie zostało wymienione w kręgu osób uprawnionych do zachowku. Rozstrzyga o tym art. 991 kodeksu cywilnego.
Brak zachowku po zmarłym bracie nie oznacza jednak oczywiście, że rodzeństwo nie dojdzie do dziedziczenia. Jeśli brat albo siostra zmarli, nie pozostawiając dzieci i nie spisując testamentu, szanse się zwiększają.
W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek, którzy dziedziczą w częściach równych. Jeśli brak zstępnych spadkodawcy, spadek na podstawie kodeksu cywilnego otrzymują jego małżonek i rodzice. Jeśli matka albo ojciec zmarłego nie żyją, to udział spadkowy, który by im przypadał, należy się rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.
Warto także wiedzieć, że istnieją ograniczenia w dziedziczenia zachowku. Roszczenie z tytułu zachowku przechodzi na spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku tylko wtedy, gdy spadkobierca ten należy do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy.
Zapamiętaj: Należy się zachowek po rodzicach, a rodzeństwo nie jest uprawnione do zachowku.
