Współczesne relacje rodzinne coraz częściej odbiegają od tradycyjnego modelu. Rodzina patchworkowa, czyli taka, w której partnerzy wychowują dzieci z poprzednich związków, staje się codziennością. Warto wiedzieć co stanie się w przypadku śmierci członka rodziny patchworkowej – kto będzie dziedziczył, kto może domagać się zachowku, a także jak uniknąć ewentualnych sporów? Warto zgłębić temat – zachowek rodzina patchworkowa.
Czy dzieci z poprzednich związków mają prawo do zachowku?
Co do zasady prawo spadkowe zakłada, że dzieci biologiczne mają prawo do zachowku, o ile nie zostały wydziedziczone. Nie ma tu znaczenia czy dziecko pochodziło z małżeństwa czy też nie. Uprawnienie do zachowku przysługuje bowiem zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Zachowek to forma rekompensaty przysługująca najbliższym członkom rodziny, którzy zostali pominięci w testamencie lub otrzymali w nim mniejszy udział, niż wynikałoby to z dziedziczenia ustawowego. Ma na celu zabezpieczenie prawa najbliższych do określonej części spadku.
Ważne! Pasierb, który został przysposobiony przez swojego ojczyma bądź macochę, nabywa prawo do dziedziczenia po tej osobie. W takiej sytuacji jest traktowany na równi z biologicznymi dziećmi i małżonkiem spadkodawcy. W przypadku dziedziczenia ustawowego spadek będzie należny także jemu.
Jak zabezpieczyć majątek przed roszczeniami o zachowek w rodzinie patchworkowej?
To w jaki sposób zabezpieczyć majątek w rodzinie patchworkowej zależy od tego, jaki cel chcemy osiągnąć oraz od tego jacy są ustawowi spadkobiorcy, w tym czy doszło do pełnego przysposobienia dzieci niebiologicznych. Najskuteczniej więc skorzystać z pomocy prawnej, aby indywidualnie dopasować rozwiązanie do konkretnej sytuacji rodzinnej.
Jeżeli nie chcemy aby dziedziczył po nas spadkobiorca ustawowy, jak też żeby nie miał prawa do zachowku to możemy rozważyć umowę o zrzeczenie się dziedziczenia. Jest to umowa zawierana przez spadkobiercę ustawowego z przyszłym spadkodawcą przed notariuszem. Wymaga ona zgody obu stron, więc w większości przypadków relacje rodzinne powodują, że nie jest możliwa do zawarcia. Innym sposobem jest testamentowe wydziedziczenie spadkobiorcy ustawowego. Wydziedziczenia należy dokonać w testamencie i musi być ono dobrze uzasadnione. Przesłanki wydziedziczenia są ściśle określone w kodeksie cywilnym. Nie jest wystarczające wskazanie przez spadkodawcę, że nie chce, aby dziecko czy małżonek dziedziczyli.
Czy można wydziedziczyć dzieci z pierwszego małżeństwa?
Jak najbardziej, wydziedziczyć możemy zarówno dzieci z pierwszego małżeństwa, jak i z kolejnych. Wydziedziczenie nie jest jednak całkowicie dowolne – aby było skuteczne, musi zostać dokonane w testamencie i opierać się na przesłankach wskazanych w kodeksie cywilnym. Oznacza to, że spadkodawca musi wykazać, iż osoba wydziedziczana dopuściła się wobec niego określonych naruszeń, takich jak uporczywe postępowanie w sposób sprzeczny z wolą spadkodawcy, rażąca niewdzięczność czy zaniedbywanie obowiązków rodzinnych. Bez spełnienia tych warunków wydziedziczenie może zostać skutecznie zakwestionowane przed sądem przez osobę pominiętą w testamencie. Warto zatem każdą decyzję o wydziedziczeniu dobrze uzasadnić i sporządzić testament w sposób niebudzący wątpliwości.
Jakie są prawa współmałżonka do zachowku w rodzinie patchworkowej?
Co do zasady małżonek ma prawo do zachowku w wysokości 1/2 udziału spadkowego, który przypadłby mu przy dziedziczeniu ustawowym. Dzieci małżonka (czyli pasierbowie) co do zasady nie dziedziczą po małżonku rodzica (czyli po ojczymie lub macosze). Dojść do dziedziczenia mogą gdy małżonek wskaże ich w testamencie lub uczyni na ich rzecz zapis testamentowy, bądź gdy ma miejsce przysposobienie pełne (adopcja). W przypadku adopcji dziecko żony lub męża staje się jego prawnym dzieckiem i dziedziczy po nim na równi z biologicznymi dziećmi, jak również ma takie samo prawo do zachowku po zmarłym.
Jak podzielić majątek, aby uniknąć konfliktów o zachowek?
Świadome planowanie spadkowe pozwala na unikanie sporów o zachowek między członkami rodziny. Testament jest dobrym rozwiązaniem, jeżeli chcemy podzielić majątek zgodnie z własną wolą, a nie według zasad ustawowego dziedziczenia. Pozwala on wskazać konkretne osoby, które mają odziedziczyć określone składniki majątku. Nie zawsze chroni on jednak przed roszczeniami o zachowek. Dopiero jeśli spadkodawca wydziedziczy kogoś w testamencie, to ta osoba traci prawo do zachowku. Wydziedziczenie musi być jednak wyraźnie i konkretnie uzasadnione w treści testamentu. Testament dla rodziny patchworkowej powinien uwzględniać specyfikę relacji rodzinnych, wolę spadkodawcy co do podziału majątku oraz sytuację prawną dzieci biologicznych i niebiologicznych.
Czy testament może zabezpieczyć przed sporami o zachowek?
Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, jak istotna jest relacja testament a zachowek przy planowaniu dziedziczenia. Sam testament nie chroni przed roszczeniami o zachowek. Dopiero skuteczne wydziedziczenie powoduje, że tracimy uprawnienie do zachowku. Co warto podkreślić, brak adopcji nie wyklucza jednak możliwości, by zadbać o zabezpieczenie majątku dzieci patchwork poprzez odpowiednio skonstruowany testament.
Jak darowizny za życia wpływają na prawo do zachowku?
Wartość darowizn może być wliczana do masy spadkowej przy obliczaniu zachowku. Dlatego też darowizny poczynione przed śmiercią nie oznaczają, że osoby uprawnione do zachowku tracą swoje roszczenia i nic nie dostaną. Darowizny przekazane osobom nieuprawnionym do zachowku wlicza się do masy spadkowej gdy zostały dokonane w ciągu 10 lat przed śmiercią spadkodawcy. Darowizny dokonane na rzecz osób uprawnionych do zachowku są doliczane do spadku bez względu na to kiedy zostały dokonane.
Kiedy przedawniają się roszczenia o zachowek?
Roszczenia z tytułu zachowku przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu. Natomiast roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku. Jeśli termin przedawnienia roszczenia upłynie, wierzyciel traci możliwość jego skutecznego dochodzenia. Dlatego też nie warto zwlekać.
Czy umowa majątkowa małżeńska chroni przed zachowkiem?
Umowa majątkowa małżeńska nie chroni przed zachowkiem, a reguluje ona stosunki majątkowe między małżonkami. Jeżeli więc małżonkowie mają zawartą tzw. intercyzę to będą po sobie dziedziczyć, jak tez przysługiwać im będzie roszczenie o zachowek.
Jak mediacja rodzinna może pomóc w uniknięciu sporów o zachowek?
Mediacja rodzinna zachowek – to sposób na rozwiązanie sporu bez wchodzenia na drogę sądową. Mediacja jest jednak dobrowolna, a więc strony musza wyrazić na nią zgodę. Jej celem jest wypracowanie ugodowego rozwiązania, które będzie satysfakcjonujące dla wszystkich zaangażowanych. Ma to miejsce przy pomocy bezstronnego mediatora. Swego rodzaju negocjacje często też w sprawach spadkowych mają miejsce za pośrednictwem pełnomocników. W sytuacjach takich jak mediacja konflikt spadkowy patchwork, kluczowe jest uwzględnienie złożonych relacji rodzinnych. W sprawach spadkowych ugoda rodzinna może dotyczyć podziału majątku, jak i roszczeń o zachowek.
Czy można zawrzeć ugodę w sprawie zachowku?
Jak najbardziej, w sprawie o zachowek możemy zawrzeć ugodę. Spory spadkowe nie zawsze kończą się w sądzie. Część z nich rozstrzygana jest właśnie w ramach ugody, w której obie strony ustalają, w jakiej wysokości i na jakich warunkach nastąpi ewentualna płatność. Roszczenie o zachowek jest bowiem roszczeniem pieniężnym.
Dziedziczenie w związkach mieszanych (rodzinie patchworkowej) potrafi być skomplikowane i rodzić wiele nieporozumień – zarówno prawnych, jak i emocjonalnych. W przypadku wątpliwości dotyczących roszczeń o zachowek porady prawne mogą pomóc uniknąć błędów i niejasności.
