Zapis windykacyjny w testamencie – co może być przedmiotem zapisu windykacyjnego?
Zapis windykacyjny jest formą rozporządzenia testamentowego, która umożliwia spadkodawcy swobodne rozporządzanie swoim majątkiem.
Co to jest zapis windykacyjny w testamencie oraz co może być przedmiotem zapisu windykacyjnego , dowiesz się z niniejszego artykułu.
Co to jest zapis windykacyjny?
Klienci mojej Kancelarii często pytają: czym jest zapis windykacyjny? Zapis windykacyjny to rozporządzenie testamentowe, poprzez które spadkodawca postanawia, że wskazana przez niego osoba, a więc zapisobierca, nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku. Polskie prawo wskazuje, że moment ten jest tożsamy z chwilą śmierci spadkodawcy.
Dzięki instytucji zapisu windykacyjnego, testator, sporządzając testament, może, poza powołaniem określonych osób do kręgu spadkobierców testamentowych, jednocześnie zdecydować o przeznaczeniu poszczególnych składników swojego majątku, stanowiących przyszłą schedę spadkową, na rzecz wskazanych przez niego osób.
W jaki sposób może zostać uczyniony zapis windykacyjny?
Zapis windykacyjny może być dokonany tylko i wyłącznie wyłącznie w testamencie notarialnym, a więc sporządzonym w formie aktu notarialnego.
Uczynienie takiego zapisu w jakiejkolwiek innej formie testamentu, na przykład w testamencie własnoręcznym lub ustnym, spowoduje, że nie będzie on miał żadnej mocy prawnej. Tym samym, skuteczny zapis windykacyjny jest możliwy tylko wówczas, gdy został uczyniony w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego.
Co może być przedmiotem zapisu windykacyjnego?
Polskie prawo spadkowe w sposób wyraźny wskazuje, iż nie wszystko co wchodzi w skład majątku spadkowego, może stanowić przedmiot zapisu windykacyjnego.
Ograniczenia zapisu co do przedmiotu
Przedmiot zapisu windykacyjnego może stanowić jedynie:
- rzecz oznaczona co do tożsamości, co dotyczy zarówno ruchomości, jak i nieruchomości,
- zbywalne prawo majątkowe,
- przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne,
- ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności,
- ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.
Zbywalne prawa majątkowe to m.in. użytkowanie wieczyste, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz wszelakiego rodzaju wierzytelności.
Katalog zamknięty
Musisz pamiętać, iż katalog ten ma charakter enumeratywny, a więc zamknięty. Oznacza to, iż żadne inne rzeczy czy prawa nie mogą zostać objęte przez zapis windykacyjny. Tym samym, zapis windykacyjny w testamencie notarialnym, w żadnym razie nie może obejmować jakiejkolwiek kwoty pieniężnej lub rzeczy oznaczonych co do gatunku.
Z kolei, nie ma przeszkód prawnych, aby przedmiotem zapisu były przedmioty majątkowe należące do majątku wspólnego małżonków pozostających w ustroju wspólności ustawowej, w tym gospodarstwo rolne. W chwili otwarcia spadku, a więc ze śmiercią spadkodawcy, przedmiot taki przechodzi na zapisobiorcę.
Bezskuteczność zapisu windykacyjnego
Oczywiście, jeżeli z chwilą otwarcia spadku przedmiot objęty zapisem windykacyjnym nie należy do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia, wówczas zapis windykacyjny jest bezskuteczny. Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy na przykład spadkodawca dokonał sprzedaży przedmiotu zapisu lub zobowiązał się go przekazać na mocy zawartej umowy. Tak więc, zapis windykacyjny jest skuteczny tylko wtedy, gdy w chwili otwarcia spadku przedmiot zapisu należy do spadkodawcy.
Także, jeżeli przedmiot zapisu stanowi ustanowienie dla zapisobiercy użytkowania lub służebności, zapis windykacyjny jest bezskuteczny, gdy z chwilą otwarcia spadku przedmiot majątkowy, który miał być obciążony użytkowaniem lub służebnością, nie należy do spadku albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia. Skutek taki następuje nawet wtedy, gdy w formie aktu notarialnego spadkodawca sporządził testament i zamieścił w nim zapis o takim właśnie rozporządzeniu, a więc przez ustanowienie użytkowania.
Kto może otrzymać zapis windykacyjny?
Zapis windykacyjny może zostać ustanowiony zarówno na rzecz żyjącej osoby fizycznej, jak i istniejącej osoby prawnej. Nie ma więc przeszkód, aby jego zapisem windykacyjnym objęta została spółka prawa handlowego, taka jak na przykład spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółka akcyjna. Tym samym, w chwili otwarcia spadku, a więc w momencie śmierci spadkodawcy, zapis przechodzi na wskazaną przez testatora osobę prawną.
Zapisobiercą windykacyjnym może być również fundacja ustanowiona w testamencie przez spadkodawcę, jeżeli zostanie spełniony wymóg jej wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu.
Zapis windykacyjny może zostać uczyniony na rzecz każdej osoby, bez względu na jej wiek oraz na to, czy należy ona do kręgu spadkobierców testatora. W przypadku małoletniego, konieczna jest uprzednia zgoda właściwego sądu opiekuńczego oraz jego opiekunów prawnych.
Zapis na rzecz osób fizycznych
Ustawodawca dopuścił możliwość uczynienia zapisu windykacyjnego także na rzecz nasciturusa, a więc dziecka poczętego lecz jeszcze nienarodzonego, pod warunkiem, że urodzi się żywe. Tak więc, również i ono nabywa w chwili otwarcia spadku przedmiot uczynionego na jego rzecz zapisu.
Zapis windykacyjny może zostać uczyniony na rzecz każdej osoby, bez względu na jej wiek oraz na to, czy należy ona do kręgu spadkobierców testatora. W przypadku małoletniego, konieczna jest uprzednia zgoda właściwego sądu opiekuńczego oraz jego opiekunów prawnych.
Musisz pamiętać, że zapisobierca windykacyjny musi być wskazany bezpośrednio przez osobę testatora. Tym samym, upoważnienie przez spadkodawcę osoby trzeciej do wskazania zapisobiercy jest niedopuszczalne. Taki zapis windykacyjny będzie całkowicie nieważny.
Wymóg indywidualizacji zapisu
Sąd najwyższy wskazał, że w zapisie windykacyjnym konieczna jest odpowiednia indywidualizacja zapisobiercy, poprzez podanie przynajmniej imienia i nazwiska przyszłego zapisobiercy windykacyjnego bądź poprzez podanie stosunku prawnorodzinnego łączącego spadkodawcę z zapisobiercą. Tak więc zapis, zawierający wskazanie, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu, jednakże nie dokonuje jej odpowiedniej indywidualizacji, będzie całkowicie nieważny.
Zapis na rzecz kilku osób
W przypadku, gdy testator wskazał jako beneficjentów zapisu danej rzeczy kilka osób, nie wskazując jednak, jaka część przypada każdemu z nich, wówczas przyjmuje się, że ich udziały są równe.
Zapis windykacyjny pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu
Musisz wiedzieć, że zastrzeżenie warunku lub terminu uczynione przy ustanawianiu zapisu windykacyjnego uważa się za nieistniejące, a więc nie wywołujące żadnych skutków prawnych.
Tym samym, sporządzenie zapisu windykacyjnego pod warunkiem spełnienia określonego zachowania przez osobę powołaną do jego otrzymania, czy też wskazanie, iż wydanie przedmiotu zapisu nastąpi dopiero po upływie konkretnego czasu jest całkowicie niedopuszczalne.
Nieważność zapisu
Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia zapis windykacyjny nie zostałby uczyniony, wówczas jest on nieważny. Zasada ta nie ma zastosowania, jeżeli ziszczenie lub nieziszczenie się warunku albo nadejście terminu nastąpiło jeszcze przed otwarciem spadku.
Zapis windykacyjny nieważny ze względu na zastrzeżenie warunku lub terminu, wywołuje skutki zapisu zwykłego uczynionego pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, chyba że co innego wynika z treści testamentu lub z okoliczności.
Nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego
Kiedy zapisobierca nabywa przedmiot zapisu? Nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego na rzecz zapisobiercy następuje w chwili śmierci spadkodawcy, gdyż zgodnie z prawem, przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku przechodzi na osobę, której on dotyczy.
Trzeba jednak zastrzec, że ustanowiony zapisobierca windykacyjny może złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu uczynionego na jego rzecz zapisu windykacyjnego w terminie sześciu miesięcy od chwili, gdy dowiedział się o tytule swojego powołania do zapisu. Na ogół jest to data śmierci testatora lub dzień ogłoszenia jego testamentu. Nie złożenie takiego oświadczenia, skutkuje przyjęciem zapisu.
Musisz wiedzieć, że w przypadku zapisu, nie rozróżnia się nabycia dokonywanego wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że uprawniony z tytułu zapisu nabywa na jego podstawie całokształt przyznanych mu praw lub rzeczy, bez żadnych ograniczeń.
Odpowiedzialność zapisobiercy za długi masy spadkowej
Począwszy od chwili otwarcia spadku aż do dokonania działu spadku np. po stwierdzeniu przez sąd nabycia spadku, zapisobiercy i spadkobiercy odpowiadają solidarnie za długi spadkowe. Odpowiedzialność ta jest ograniczona do wartości przedmiotu zapisu windykacyjnego.
Tym samym, dopóki nie nastąpi dokonanie działu spadku, wierzyciel będzie mógł żądać zaspokojenia zarówno od wszystkich nich łącznie, jak i od każdego z osobna, według swojego wyboru. Gdy dział spadku zostanie już dokonany, to zapisobierca będzie odpowiadać za długi spadkowe proporcjonalnie do swojego udziału, tak samo jak spadkobierca w przypadku dziedziczenia.
Pozostałe skutki zapisu windykacyjnego
Zapis windykacyjny wywołuje także inne skutki prawne dla zapisobiercy. Przede wszystkim, zapisobierca windykacyjny może wystąpić do sądu o wydanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub do notariusza o sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia.
Opodatkowanie zapisu
Zapis windykacyjny podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Powinieneś pamiętać, że obowiązek podatkowy powstaje w momencie uprawomocnienia się orzeczenia sądu zawierającego stwierdzenie nabycia spadku i potwierdzającego prawo zapisobiercy.
Zapis windykacyjny a zapis zwykły
Zapis windykacyjny znacznie różni się od zapisu zwykłego. Przede wszystkim zapis zwykły może zostać ustanowiony w testamencie o dowolnej formie i dotyczyć każdego przedmiotu lub prawa majątkowego. Można go uczynić z zastrzeżeniem warunków oraz terminów i wreszcie powoduje on powstanie jedynie roszczenia o wykonanie zapisu, a nie nabycie jego przedmiotu przez zapisobiercę.
Zapis windykacyjny a zachowek
Uprawniony do zachowku może żądać od zapisobiercy odpowiedniej kwoty pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku , jeżeli otrzymanie zachowku od spadkobiercy w pełnej wysokości będzie niemożliwe. Odpowiedzialność ta jest ograniczona do wartości wzbogacenia będącego skutkiem zapisu windykacyjnego.
Dobrze, że jest Internet…
Przepisy prawa spadkowego, dotyczące zapisu windykacyjnego są dość skomplikowane, a ponadto trudne do całościowego ogarnięcia. Dlatego dla laika, znaczną pomocą są wiadomości na ten temat zawarte w Internecie – wystarczy kliknąć menu zapis windykacyjny…
