Szukaj
Close this search box.

Sprawa o zachowek – jak wygląda i czy można przegrać?

Spis treści
czy można przegrać sprawę o zachowek

O mnie

adwokat Iwo Klisz

Jestem adwokatem, wspólnikiem zarządzającym w Kancelarii Klisz i Wspólnicy oraz liderem zespołu prawników specjalizujących się w sprawach spadkowych. Do tej pory razem z moim zespołem pomogłem setkom osób w sprawach spadkowych. Wspierałem je przy dopełnianiu formalności związanych z nabyciem spadku. Pomagałem uzyskać prawa do należnego im majątku spadkowego zarówno na salach sądowych jak i przy stole negocjacyjnym.

Najnowsze wpisy

W sprawie o zachowek najbliżsi krewni spadkodawcy dochodzą zapłaty zachowku od osób, na rzecz których został sporządzony testament, zapis windykacyjny lub którym spadkodawca przekazał dużą część spadku jeszcze za życia na podstawie umowy darowizny.

Sprawa sądowa o zapłatę zachowku

Sprawa dotycząca zapłaty zachowku – lub tzw. sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku – musi toczyć się jako osobne postępowanie sądowe. Nie możesz dochodzić roszczenia o zachowek w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku czy o dział spadku.

Choć często sprawy te są od siebie zależne i powinny następować w określonej kolejności.

Dla przykładu podważenie testamentu (np. żądanie ustalenia jego nieważności ze względu na niepoczytalność spadkodawcy) może mieć miejsce tylko w stwierdzeniu nabycia spadku.

Uznanie, że testament był ważny w tym postępowaniu, otwiera drogę do podważenia zapisu w testamencie o wydziedziczeniu – czyli pozbawienia prawa do zachowku. Jednak ten zarzut można podnosić dopiero w sprawie sprawie o zachowek.

Więcej na ten temat możesz przeczytać w tych wpisach:

 

Z kolei sprawa dotycząca działu spadku, w której sąd rozdysponowuje majątek spadkowy pomiędzy poszczególnych spadkobierców, będzie miał wpływ na wysokość zachowku.

Kto, gdzie i kiedy może wytoczyć sprawę o zachowek?

Osoby uprawnione, którym przysługuje roszczenie o zachowek to małżonek spadkodawcy, jego zstępni tj. dzieci, wnuki itd.

W niektórych przypadkach zachowek przysługuje także rodzicom spadkodawcy, ale tylko wtedy, kiedy byliby powołani do spadku przy dziedziczeniu ustawowym. Czyli w skrócie – tylko wtedy, kiedy spadkodawca nie miał dzieci i dalszych zstępnych.

Jaki sąd jest właściwy w sprawie zapłaty zachowku?

Pozew o zachowek składa się do sądu ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli zmarły nie miał w Polsce stałego miejsca zamieszkania lub nie można go ustalić, wówczas właściwy jest sąd, w okręgu którego znajduje się majątek spadkowy. W zależności od wysokości zachowku – będzie to albo sąd rejonowy bądź okręgowy.

W przypadku kiedy należny zachowek wynosi ponad 100 000 PLN, żądanie zapłaty zachowku na rzecz osoby uprawnionej musi zostać skierowany do sądu okręgowego. Natomiast, gdy wartość zachowku jest niższa – sądu rejonowego.

Kiedy można żądać zachowku?

Wielu Klientów zgłasza się do mnie po poradę prawną zaraz po odkryciu dokonanych przez spadkodawcę darowizn. Jednak to nie sam fakt zawarcia umowy darowizny powoduje powstanie obowiązku zapłaty zachowku.

Musisz wiedzieć, że pierwszym i podstawowym warunkiem jest to, że roszczenie o zachowek powstaje dopiero po śmierci spadkodawcy (po otwarciu spadku). Nawet kiedy wiesz o tym, że Twoja siostra czy brat otrzymała od spadkodawcy np. darowiznę mieszkania czy domu, to z dochodzeniem zachowku musisz się wstrzymać do jego śmierci.

Dopiero wtedy można zastanawiać się nad tym, czy osoba uprawniona do zachowku została pominięta w treści testamentu lub też otrzymała ze spadku mniej, niż należałoby się jej na podstawie ustawy.

Kolejna zasada jest taka, że przed wytoczeniem sprawy o zachowek warto przejść przez procedurę potwierdzenia praw do spadku – tj. zakończyć postępowanie sądowe o stwierdzenie nabycia spadku lub uzyskać notarialny akt poświadczenia dziedziczenia.

Ile czasu na zachowek – czyli przedawnienie

Warto wiedzieć, że roszczenia osób uprawnionych do zachowku ulegają przedawnieniu. Jeśli przysługuje Ci zachowek, pozew musisz złożyć w sądzie w określonym czasie, bo inaczej przegrasz sprawę o zachowek.

Okres przedawnienia to w praktyce nieco ponad 5 lat. Będzie tak dlatego, że zgodnie z obecnie przyjmowanym poglądem zachowek przedawnia się z końcem roku, w którym upłynie ten 5 letni termin.

Jednak ta zasada obowiązuje dopiero od niedawna i została wprowadzona w związku ze zmianą ogólnych zasad przedawnienia. Nie ma jeszcze potwierdzenia w tym zakresie przez Sąd Najwyższy, dlatego lepiej nie ryzykować i przyjąć, że zachowek przedawni się równo po 5 latach.

Musisz też wiedzieć, że nie tylko w tym zakresie można popełnić błąd. Ustalenie momentu, w którym rozpoczyna się bieg przedawnienia roszczenia o zachowek też jest dosyć skomplikowane.

W przypadku, kiedy domagasz się zwykłego zachowku, czas ten liczony jest od otwarcia i ogłoszenia testamentu.

W tym tekście możesz dowiedzieć się więcej na temat: Ogłoszenia testamentu

Jeżeli zaś kierujesz roszczenie o zachowek (sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku) przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy darowizn lub zapisu windykacyjnego , roszczenie przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku (czyli od chwili śmierci spadkodawcy)

W praktyce ustalenie, czy bieg terminu przedawnienia roszczenia liczy się od chwili otwarcia spadku czy ogłoszenia testamentu powoduje trudności. Dlatego zalecam Ci, żebyś nie ustalał tego samodzielnie. Zwróć się w tym zakresie o profesjonalną pomoc prawną do adwokata lub radcy prawnego.

Istnieją też pewne zasady dotyczące przerwania biegu przedawnienia, o których więcej możesz przeczytać w tym artykule – Przedawnienie zachowku

Pamiętaj, że wystarczy, że zanim upłynie termin przedawnienia, złożysz w sądzie pozew o zachowek. Sprawa o zapłatę zachowku może się toczyć już po upływie tego terminu.

Ile zachowku się należy

Zasady ustalenia wartości zachowku są nie mniej skomplikowane, niż te dotyczące przedawnienia.

W największym skrócie to ile wynosi zachowek oblicza się w następujący sposób:

  • W pierwszej kolejności musisz obliczyć substrat zachowku. W tym celu ustalasz wartość spadku, dodajesz do niej uczynione przez spadkodawcę darowizny.Wyjątek dotyczy drobnych darowizn, a także tych dokonanych przed ponad 10 laty licząc wstecz od chwili śmierci spadkodawcy. Pamiętaj jednak, że ten 10 letni terminu dotyczy tylko darowizn dokonanych na rzecz osób, które nie są spadkobiercami (czyli nic im się nie należy przy dziedziczeniu ustawowym po spadkodawcy).
  • W następnym kroku musisz ustalić hipotetyczną wartość, jaka przysługiwałaby Tobie w majątku spadkowym przy dziedziczeniu ustawowym.
  • Tak ustaloną wartość spadku dzielisz na pół i tak określasz wysokość należnego Ci zachowku.Pamiętaj, że jeśli uprawniony do zachowku jest całkowicie i trwale niezdolny do pracy (zwykle kiedy zachowku dochodzą rodzice spadkodawcy), a także wówczas kiedy zstępny uprawniony do zachowku jest małoletni – zachowek jest wyższy. W takich wypadkach wynosi on aż 2/3 obliczonego powyżej udziału.

 

Wysokość zachowku może zostać obniżona przez sąd, który określając jego wysokość będzie kierował się zasadami współżycia społecznego. Będzie zatem dbał o to, żeby wyrok był słuszny i sprawiedliwy (przynajmniej w teorii).

Zdaje sobie sprawę z tego, że ustalania wysokości zachowku jest skomplikowane. Szersze omówienie tego tematu, wraz z praktycznymi przykładami znajdziesz w artykule – Jak obliczyć zachowek?

Ile kosztuje sprawa o zachowek – koszty?

Sprawy o zachowek mogą wydawać się dosyć kosztowne, dlatego, że ewentualna wygrana może być bardzo korzystna dla osoby uprawnionej do zachowku, a także dotkliwa dla strony przegranej.

Koszty sprawy o zachowek składają się z tzw. kosztów sądowych oraz wynagrodzenia adwokata czy radcy prawnego.

W skład tych pierwszych wchodzi opłata sądowa, która wynosi 5% wartości zachowku. Należy także liczyć się z tym, że w toku sprawy pojawią się koszty związane z wynagrodzenie biegłego sądowego do szacowania nieruchomości lub ruchomości wchodzących w skład spadku.

Ile bierze adwokat za sprawę o zachowek?

Wynagrodzenie adwokata wynika z przepisów prawa, które określają zarówno minimalna wartość honorarium jak i jego górną wysokość. Zależy ona od wartości przedmiotu sporu oraz stopnia skomplikowania sprawy.

Wysokość kwoty dochodzonej tytułem zachowku określa wartość minimalną wynagrodzenia adwokackiego. Zaś występujące w sprawie komplikacje mogą zwiększyć jego wysokość nawet sześciokrotnie.

Stawka minimalna wynosi w prostej sprawie o zapłatę zachowku w wysokości:

  • powyżej 5000 zł do 10 000 zł – 1800 zł;
  • powyżej 10 000 zł do 50 000 zł – 3600 zł;
  • powyżej 50 000 zł do 200 000 zł – 5400 zł;
  • powyżej 200 000 zł do 2 000 000 zł – 10 800 zł

 

Kwoty te podwyższone są o podatek VAT.

Wynagrodzenie będzie wyższe w przypadku złożonych stanów faktycznych. Np kiedy do sprawy składa się opinie biegłych sądowych, następuje zaliczanie darowizn lub podważane są postanowienia testamentu

W praktyce, w przypadku bardzo skomplikowanych spraw – poza powyższymi kwotami, występuje także dodatkowe wynagrodzenie za sukces w sprawie.

Wówczas, w sytuacji, kiedy np. adwokat skutecznie doprowadzi do podważenia treści testamentu i wbrew jego treści doprowadzi do wygranej w sprawie, otrzymuje ustalony w umowie z Klientem procent uzyskanego roszczenia.

Kto ponosi koszty sądowe w sprawie o zachowek

Kiedy składasz pozew o zachowek musisz zapłacić opłatę sądową, wynagrodzenia adwokata oraz biegłych sądowych. Natomiast jeżeli wygrasz sprawę, te wszystkie kwoty odda Ci strona przegrywająca. Sąd zasądzi od niej Twoje roszczenie, a także wszystkie poniesione przez Ciebie koszty.

Natomiast jeśli przegrasz sprawę o zachowek, Ty będziesz musiał zapłacić za adwokata drugiej strony. Dlatego warto do sprawy o zachowek wynajmować takiego prawnika, który tej sprawy nie przegra.

Czy można przegrać sprawę o zachowek?

Sprawę o zachowek możesz przegrać na dwa sposoby:

  • sąd w ogóle nie przyzna Ci zachowku i oddali Twój pozew obciążając Cię kosztami postępowania;
  • sąd uwzględni Twoje roszczenie o zachowek i otrzymasz określoną sumę pieniędzy, ale w niższej wysokości, niż powinieneś.

 

Po pierwsze w każdej sprawie sądowej występują ludzie (sędzia, świadkowie, adwokaci, a także strony). Ludzie popełniają błędy. Nieprzygotowany świadek może podczas przesłuchania pomylić fakty istotne w sprawie.

Nawet Ty zeznając w dużym stresie na sali rozpraw możesz popełnić błąd lub zapomnieć powiedzieć czegoś ważnego. Widziałem to dziesiątki razy na rozprawach. Dlatego zawsze mam listę kontrolną do każdego przesłuchania i na bieżąco kontroluję zeznania. Dzięki temu świadek lub strona o niczym w czasie przesłuchania nie zapomniała.

Po drugie prawo spadkowe oferuje wiele sposobów, które mogą zostać wykorzystane do obrony w sprawie dotyczącej zachowku. Skuteczne ich wykorzystanie w odpowiedzi na pozew może doprowadzić do oddalenia roszczenia o zapłatę i przegrania sprawy o zachowek.

Więcej na temat tych sposobów możesz przeczytać w tym artykule: 7 sposobów na uniknięcie zachowku.

 

Źródło: Powyższe informacje ustaliłem na podstawie wielu lat praktyki adwokackiej oraz zasad opisanych w Kodeksie postępowania cywilnego i Kodeksie cywilnym

Picture of adwokat Iwo Klisz

adwokat Iwo Klisz

absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego, prawnik specjalizujący się w prawie spadkowym, adwokat będący członkiem Izby Adwokackiej we Wrocławiu, jako doktorant na Uniwersytecie Wrocławskim prowadził zajęcia ze studentami z zakresu prawa spadkowego i cywilnego.

Moje eksperckie komentarze w największych portalach medialnych i prawniczych:

Umów się ze mną na konsultację prawną

Administratorem Twoich danych osobowych jest Iwo Klisz Kancelaria Adwokacka. Więcej informacji o danych osobowych znajdziesz na stronie: https://adwokat-wroclaw.biz.pl/polityka-prywatnosci/