Dokonane przez spadkodawcę darowizny maja istotne skutki prawne. W szczególności dotyczy to zasad działu spadku, a także określenia wysokości zachowku lub osób zobowiązanych do jego zapłaty.
Przeczytaj: Zachowek a darowizna
Istnieje kilka rodzajów sytuacji, które mogą, ale nie muszą być kwalifikowane jako typowa darowizna wywołująca wyżej wskazane skutki prawne np. dyspozycja wkładem bankowym na wypadek śmierci.
Innym przypadkiem jest darowizna (przekazanie) gospodarstwa rolnego następcy w trybie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Przekazanie gospodarstwa rolnego
Przepisy dotyczące ubezpieczenia społecznego rolników przewidywały możliwość uzyskania renty pod warunkiem zawarcia stosownej umowy, na podstawie której prowadzone dotąd gospodarstwo rolne zostanie przekazane na rzecz określonych osób. Obecnie wyzbycie się własności takiego gospodarstwa uprawnia do pobierania tego typu świadczeń. Najczęściej gospodarstwo przekazywane jest na rzecz osób bliskich (potencjalnych spadkobierców).
Zawarcie takiej umowy następuje pod tytułem darmym (czyli jako umowy darowizny).
Czy darowizna gospodarstwa rolnego ma wpływ na zachowek?
W orzecznictwie Sądu Najwyższego zwrócono uwagę na to, że przekazanie gospodarstwa rolnego nie jest typową umową darowizny. Celem darowizny jest obdarowanie, przekazanie komuś czegoś za darmo tj. bezinteresownie. Taka darowizna powinna być doliczana do substratu zachowku.
Tymczasem osoba przekazująca gospodarstwo rolne nie działa bezinteresownie. Cel zawarcia takiej umowy jest jasny i precyzyjny – uzyskanie prawa do świadczenia (emerytury lub renty). To dlatego zawierana jest umowa. Nazwana jest ona co prawda umową darowizny, ale nią nie jest. Jest to argument za przyjęcie, że darowizna gospodarstwa rolnego w zamian za rentę nie będzie brana pod uwagę przy określenia wartości zachowku oraz osób zobowiązanych do jego zapłaty.
Jak rozpoznać kiedy umowa darowizny gospodarstwa rolnego nie powinna wpływać na zachowek?
W treści takiej umowy powinna być wzmianka dotycząca tego, że zawierana jest ona w trybie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin w celu uzyskania odpowiednich świadczeń z tego tytułu. Umowy tego typu muszą być sporządzane w formie aktu notarialnego co gwarantuje m.in. ich fachową redakcję. Rozpoznanie takiego zapisu nie powinno zatem stanowić problemu.
Przeczytaj także: Zasady doliczania darowizn do substratu zachowku
