Sprawy spadkowe obejmują swoim przedmiotem zagadnienia związane z procesem dziedziczenia po śmierci spadkodawcy, w tym związane z nabyciem spadku oraz jego działem. Procedura spadkowa jest ściśle sformalizowana i wymaga przestrzegania szeregu zasad, określonych przez normy prawne.
Czym są sprawy spadkowe? Jaki skutek ma śmierć spadkodawcy? W jaki sposób przeprowadzić stwierdzenie nabycia spadku? Jak wygląda procedura działu spadku?
Co to jest sprawa spadkowa?
Sprawy spadkowe obejmujące przeprowadzenie postępowania spadkowego po śmierci spadkodawcy, mają na celu formalne uregulowanie zagadnień związanych z nabyciem praw i obowiązków wynikających z dziedziczenia przez osoby uprawnione do sukcesji, a następnie ich podział między krąg spadkobierców.
Co to jest przedmiot spadku?
Co jest przedmiotem spadku?
Spadek, jak stanowi prawo spadkowe, obejmuje ogół praw i obowiązków należących do spadkodawcy w chwili jego śmierci oraz przechodzących na jego następców prawnych, a więc spadkobierców w drodze dziedziczenia.
Przedmiotem spadku są wszelkiego rodzaju przedmioty i prawa majątkowe, w tym nieruchomości i ruchomości, aktywa, obligacje, lokaty, a także wszystkie prywatne rzeczy spadkodawcy służące do jego osobistego użytku.
Rodzaje dziedziczenia
Dziedziczenie jest możliwe w dwóch trybach:
- ustawowym, kiedy spadkodawca nie pozostawił testamentu,
- testamentowym, na podstawie testamentu sporządzonego przez spadkodawcę, w tym także testamentu ustnego.
Etapy sprawy spadkowej
Każda ze spraw spadkowych dzieli się na dwa etapy:
- stwierdzenie nabycia spadku,
- dział spadku.
Postępowanie spadkowe – od czego zaczynają się sprawy spadkowe?
Od czego zacząć postępowanie spadkowe?
W każdej sprawie spadkowej wyróżnić można jej początek.
Zaczyna się ona od śmierci spadkodawcy, w wyniku czego dochodzi do otwarcia spadku.
W ciągu sześciu miesięcy od daty dowiedzenia się przez spadkobierców o tytule swego powołania do spadku, każdy z nich powinien złożyć oświadczenie w przedmiocie spadku.
Początkiem tego terminu będzie na ogół śmierć spadkodawcy. Jeżeli jednak spadkodawca pozostawił testament, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym ogłoszono jego treść.
Oświadczenia spadkowe
Jakie są rodzaje oświadczeń spadkobierców?
Spadkodawca może, według jego wyboru, złożyć oświadczenie o:
- przyjęciu spadku wprost,
- przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza,
- odrzuceniu spadku.
Przyjęcie spadku wprost
W razie przyjęcia spadku wprost, spadkobierca przyjmuje spadek w całości, co obejmuje wszelkie prawa oraz obowiązki, jakie wchodzą w skład spadku. Tego rodzaju nabycie spadku oznacza, że będzie on odpowiadał za długi spadkowe całym swoim majątkiem prywatnym.
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza
W przypadku tej formy przyjęcia spadku, spadkobierca również przyjmuje spadek, jednakże z ograniczoną odpowiedzialnością za długi spadkowe. Mianowicie, ponosi odpowiedzialność za długi spadkodawcy, jakie wchodzą w skład spadku tylko do wysokości wartości masy spadkowej. Tym samym spadkobierca nie ma obowiązku pokrywać ich ze swojego majątku.
Odrzucenie spadku
W razie odrzucenia spadku spadkobierca, jest całkowicie wyłączony z dziedziczenia.
Z odrzuceniem spadku mamy do czynienia, gdy spadkobierca nie chce dziedziczyć lub obawia się odpowiedzialności za długi spadkowe.
Brak oświadczenia spadkobiercy
Jeżeli spadkobierca nie złoży we wskazanym powyżej terminie żadnego z przedmiotowych oświadczeń, będzie to jednoznaczne z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
W jaki sposób można złożyć oświadczenie spadkowe?
Zgodnie z prawem spadkowym, oświadczenie spadkowe możesz złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Obie te formy są równorzędne pod względem wywoływanych skutków prawnych.
Musisz pamiętać, że ze złożeniem oświadczenia nie może łączyć się warunek lub zastrzeżenie terminu. Oświadczenie złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu będzie z punktu widzenia prawa nieważne.
Gdzie można złożyć oświadczenie spadkowe?
Oświadczenie spadkowe możesz złożyć przed notariuszem lub sądem rejonowym, w którego okręgu znajduje się twoje miejsce zamieszkania lub pobytu.
Notariusz lub sąd niezwłocznie przesyłają takie oświadczenie do sądu spadku, a więc właściwego w sprawach spadkowych.
Oświadczenie spadkowe możesz także złożyć przed sądem spadku w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.
Co powinno zawierać oświadczenie spadkowe?
Oświadczenie spadkowe powinno zawierać:
- imię i nazwisko spadkodawcy,
- wskazanie daty i miejsca jego śmierci oraz miejsca ostatniego zamieszkania,
- tytuł powołania do spadku,
- treść złożonego oświadczenia,
- wymienienie wszelkich osób, które należą do kręgu spadkobierców ustawowych,
- wskazanie wszystkich testamentów, także tych nieważnych, jak również podanie danych dotyczących ich treści i miejsca przechowywania.
Do oświadczenia należy załączyć poświadczenie śmierci spadkodawcy, a więc wypis aktu zgonu, prawomocne orzeczenie sądowe o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu.
Jeżeli spadkobierca złożył oświadczenie ustnie – sporządza się z niego protokół.
Potwierdzenie spadkobrania
Kolejnym etapem sprawy spadkowej jest potwierdzenie zastania spadkobiercą, co może przybrać postać:
- stwierdzenia nabycia spadku,
- uzyskania aktu poświadczenia dziedziczenia.
Stwierdzenie nabycia spadku
Aby uzyskać stwierdzenie nabycia spadku konieczne jest wystąpienie z odpowiednim wnioskiem do właściwego sądu.
Żaden przepis prawa nie ogranicza terminu w którym można to zrobić, toteż może to nastąpić nawet po wielu latach – po takim upływie czasu odbywa się wiele spraw spadkowych.
Czy istnieje obowiązek przeprowadzenia postępowania spadkowego?
Żadna norma prawna wprost nie nakazuje przeprowadzenia postępowania spadkowego. W stwierdzeniu nabycia spadku ma interes sam spadkobierca. Uzyskanie formalnego potwierdzenia praw do spadku pozwala bowiem na przyjęcie praw wynikających z dziedziczenia w sposób skuteczny wobec osób trzecich oraz organów państwowych.
Kto może złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?
Prawo spadkowe stanowi, że aby złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, trzeba mieć w tym interes prawny, a więc być zainteresowanym w formalnym potwierdzeniu prawa do spadku po zmarłym.
Do kręgu osób spełniających taką przesłankę w stwierdzeniu nabycia spadku należą:
- spadkobierca – w celu wykazania swoich praw do masy spadkowej,
- zapisobierca – aby móc żądać wykonania na uczynionego przez spadkodawcę na jego rzecz zapisu,
- wierzyciel spadkodawcy,
- wierzyciel spadkobiercy
Wierzyciele będą mogli dochodzić zaspokojenia swoich należności od spadkobiercy.
Do jakiego sądu można złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?
Sądem właściwym w postępowaniu spadkowym w zakresie rozpoznania wniosku o stwierdzenie nabycia spadku jest sąd rejonowy ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy w Polsce, a jeżeli takiego miejsca nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. W braku takich podstaw, postępowanie spadkowe może być prowadzone przed sądem rejonowym dla m.st. Warszawy. Jest to tzw. sąd spadku.
W jakim terminie można wystąpić z wnioskiem?
Do stwierdzenia nabycia spadku, a więc i złożenia wniosku, co do zasady, nie może dojść przed upływem 6 miesięcy od otwarcia spadku, a więc śmierci spadkodawcy. Jest to jednak dopuszczalne, jeśli wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku.
Co powinien zawierać wniosek?
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku powinien zawierać takie elementy, jak:
- oznaczenie Sądu, do którego jest kierowany,
- pełne dane personalne wnioskodawcy ze wskazaniem imienia, nazwiska, miejsca zamieszkania oraz numeru PESEL,
- wskazanie spadkobierców dziedziczących na podstawie ustawy lub testamentu, z podaniem ich pełnych danych personalnych,
- sformułowanie żądania w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku przez wnioskodawcę lub innych spadkobierców,
- uzasadnienie wniosku, zawierające wskazanie okoliczności uzasadniających jego złożenie,
- wymienienie załączników,
- podpis wnioskodawcy.
Do wniosku należy załączyć testament, jeżeli został sporządzony, akt zgonu spadkodawcy, w postaci skróconej lub zupełnej, jak również dokument poświadczający istnienie więzów rodzinnych wnioskodawcy z testatorem w postaci aktu urodzenia lub małżeństwa. Do wniosku załączamy tyle jego odpisów, ilu jest uczestników postępowania, a więc spadkobierców.
Sprawdź również:
Ile kosztuje wniosek?
Od wniosku należy uiścić opłatę sądową w kwocie 100 zł oraz dodatkowo 5 zł tytułem wpisu do Rejestru Spadkowego.
Jak wygląda stwierdzenie nabycia spadku przez sąd?
Jak wygląda rozprawa o dział spadku? Wniosek rozpoznawany jest w postępowaniu sądowym, w trybie nieprocesowym. Kończy się wydaniem przez sąd po przeprowadzeniu rozprawy, postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym wymienia on spadkobierców, którym spadek przypadł oraz wysokość ich udziałów.
Kiedy następuje uprawomocnienie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku?
Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku staje się prawomocne po upływie 21 dni od jego ogłoszenia, jeżeli nie zostanie zaskarżone.
Po tym terminie można zwrócić się do sądu, aby wydał postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku w postaci jego odpisu wraz ze stwierdzeniem prawomocności, uiszczając jednocześnie opłatę sądową w kwocie 20 zł.
Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku może być zaskarżone w drodze apelacji.
Notarialne poświadczenie dziedziczenia – akt poświadczenia dziedziczenia
Jeżeli spadkobiercy są zgodni co do sposobu w jaki ma nastąpić nabycie spadku oraz w toku sprawy nie zachodzą przeszkody natury formalnoprawnej, możliwe jest dokonanie formalnego stwierdzenia nabycia spadku przed notariuszem w kancelarii notarialnej. Następuje to w formie aktu notarialnego poświadczenia dziedziczenia.
Akt poświadczenia dziedziczenia, nie może zostać wydany wcześniej, niż po upływie 6 miesięcy od chwili otwarcia spadku, chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku.
Jak przebiega poświadczenie dziedziczenia u notariusza?
Aby akt poświadczenia dziedziczenia mógł zostać wydany, w dowolnej kancelarii notarialnej muszą stawić się wszyscy, którzy mogą być brani pod uwagę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi.
Na początku notariusz sporządza protokół dziedziczenia, a następnie przystępuje do wykonania aktu poświadczenia dziedziczenia. Na końcu notariusz dokonuje wpisu aktu poświadczenia dziedziczenia do rejestru poświadczeń dziedziczenia, prowadzonego przez Krajową Radę Notarialną.
Co ważne, zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia, ma taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.
Formalności po potwierdzeniu spadkobrania
Po dokonaniu potwierdzenia spadkobrania, konieczne jest przeprowadzenie końcowych formalności, czyli zgłoszenia tego faktu do urzędu skarbowego oraz wykonania zapisu zmian w Księgach Wieczystych.
Dział spadku
Ostatnim krokiem w sprawie spadkowej jest przeprowadzenie działu masy spadkowej.
Powinieneś wiedzieć, że masa spadkowa, będąca majątkiem spadkowym, przed podziałem stanowi współwłasność łączną wszystkich spadkobierców.
Dział spadku ma na celu podział całej masy spadkowej na poszczególnych spadkobierców, tak aby każdy mógł samodzielnie dysponować swoją częścią spadku w postaci przysługującego mu udziału.
W jaki sposób może nastąpić dział spadku?
Do działu spadku może dojść w dwojaki sposób:
- w drodze umowy zawartej pomiędzy wszystkimi spadkobiercami. W przypadku gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, konieczne jest jej sporządzenie w formie akt notarialnego. Sporządzenie takiej umowy jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wszyscy spadkobiercy są zgodni co do zasad podziału,
- przez złożenie odpowiedniego wniosku do sądu spadku, z którym może wystąpić każdy ze spadkobierców oraz osoba, która ma w tym interes prawny.
Jakie dokumenty są wymagane do wniosku?
Do wniosku o dział spadku, konieczne jest dołączenie:
- postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia,
- spisu inwentarza lub wykazu majątku, który ma być przedmiotem działu,
- danych o testamentach spadkodawcy,
Jeśli przedmiotem spadku jest nieruchomość, wówczas do wniosku należy dołączyć dokument potwierdzający, że spadkodawca był jej właścicielem, w postaci np. wydruku z księgi wieczystej.
Ile kosztuje dział spadku?
Od wniosku o dział spadku uiszcza się opłatę sądową w kwocie 500 zł. Jeśli jednak spadkobiercy złożą zgodny projekt działu masy spadkowej, opłata wynosi 300 zł.
Kwotę 1000 zł pobiera się od wniosku o dział spadku połączoną ze zniesieniem współwłasności, w przypadku jednak zgodnego projektu jedynie 600 zł.
Zabezpieczenie spadku i formalności postępowań spadkowych, umożliwiające załatwienie sprawy, mogą wymagać pomocy kancelarii, która ma wieloletnie doświadczenie. Opcjonalnie, możesz skorzystać z miejsca, które udziela bezpłatnych porad prawnych. Wiedz jednak, że ja i moi współpracownicy każdej sprawy podchodzimy indywidualnie.
Przeczytaj także jak wyglądają sprawy spadkowe:
