Kto to jest wykonawca testamentu i jak go ustanowić?
Wykonawca testamentu pełni bardzo ważną rolę w procesie realizacji postanowień testamentu, sporządzonego prze spadkodawcę. Jego ustanowienie zależy od woli testatora. Musi to jednak nastąpić osobiście, a nie na przykład przez pełnomocnika.
Kto to jest wykonawca testamentu? Jak go powołać? Jaką pełni rolę? Na wszystkie te pytania znajdziesz odpowiedź w poniższym artykule.
Kto to jest wykonawca testamentu?
Wykonawca testamentu to osoba wyznaczona w testamencie przez spadkodawcę. Jego zadaniem jest zapewnienie odpowiedniej realizacji zawartych w nim rozrządzeń majątkiem testamentodawcy na wypadek śmierci. Samą instytucję wykonawcy testamentu reguluje Kodeks cywilny.
Jak ustanowić wykonawcę testamentu?
Ustanowienie wykonawcy testamentu może nastąpić tylko i wyłącznie wyłącznie w testamencie.
Bardzo ważne jest, aby spadkodawca osobiście oraz w w sposób wyraźny wskazał, jaka osoba ma nim zostać. Nie może tego dokonać pełnomocnik. Wybór ten nie powinien także zostać pozostawiony żadnej innej osobie.
Aby powołanie wykonawcy było skuteczne, testamentodawca musi go oznaczyć w taki sposób, aby możliwe było jego zindywidualizowanie. Wystarczy, jeżeli wskażesz odpowiednie dane pozwalające na identyfikację takiej osoby („żona”), wskazujące stopień pokrewieństwa („brat”), czy zażyłości z testamentodawcą („przyjaciel”).
Co bardzo ważne, do wyznaczenia wykonawcy testamentu, nie jest wymagane zastosowanie jakiejkolwiek szczególnej formy. Dotyczy to zarówno postanowienia w tym przedmiocie, jak i samego testamentu.
Jeżeli osoba wskazana jako wykonawca nie chce tego obowiązku na siebie przyjąć, wówczas musi złożyć odpowiednie oświadczenie przed sądem albo notariuszem.
Kto może zostać wykonawcą testamentu?
Wykonawcą testamentu może być tylko i wyłącznie osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych. Musi więc być pełnoletnia oraz nie podlegać ubezwłasnowolnieniu. Bardzo ważne jest to, iż stan taki musi istnieć w chwili otwarcia otwarcia spadku. Może się więc zdarzyć, że osoba wyznaczona na wykonawcę testamentu, nie będzie w stanie pełnić swojej roli po śmierci spadkodawcy.
Wykonawcą testamentu może to każda osoba, spełniająca powyżej opisane warunki. Może to być spadkobierca, także ustawowy, zapisobierca, członek rodziny czy ktoś zupełnie niespokrewniony ze spadkodawcą.
Wykonawcą może być także osoba prawna, jak na przykład fundacja lub też jednostka organizacyjna nieposiadająca takiej osobowości.
Czy możliwe jest wyznaczenie kilku wykonawców?
Możliwe jest wyznaczenie przez spadkodawcę kilku wykonawców testamentowych. W takim wypadku powinien on wyraźnie określić zakres kompetencji każdego z nich. Jeżeli spadkodawca tego nie uczynił, wówczas stosuje się w drodze analogii przepisy dotyczące zarządu rzeczą wspólną. Oznacza to, że wymagana jest jednomyślność przy dokonywaniu przez wykonawców czynności przekraczających zwykły zakres czynności.
Nie ma również przeszkód, aby zastosować przy tym instytucję tzw. podstawienia. Polega ona na wskazaniu przez spadkodawcę dodatkowej osoby, która miałaby zostać wykonawcą testamentu. Mowa tutaj o sytuacji, w której osoba, która została pierwotnie powołana nie mogła lub nie chciała wykonywać swoich obowiązków.
Spadkodawca może również wyznaczyć jednego wykonawcę w kilku niezależnych od siebie testamentach. W takim wypadku, jeżeli nie zastrzegł on wyraźnie inaczej, zarządza on całością masy majątkowej.
Dopuszczalne jest również wyznaczenie wykonawcy testamentu z zastrzeżeniem warunku lub terminu.
Jakie są obowiązki i uprawnienia wykonawcy testamentu?
Obowiązki
Wykonawca, przede wszystkim musi:
- zarządzać majątkiem spadkowym,
- spłacić długi spadkowe,
- w szczególności wykonać zapisy zwykłe oraz polecenia testamentowe.
Po realizacji wszystkich tych powinności, wykonawca powinien następnie wydać spadkobiercom majątek spadkowy zgodnie z wolą spadkodawcy bądź na zasad przewidzianych w ustawie.
W wypadku działu spadku, powinien on dokonać wydania spadku spadkobiercom niezwłocznie po dokonaniu działu spadku. Ponadto, powinien on przekazać przedmiot zapisu zapisobiorcy windykacyjnemu.
Musisz jednak wiedzieć, że testamentodawca może w sposób odmienny ukształtować obowiązki wykonawcy testamentu oraz zakres jego kompatencji. Jest on także w mocy wskazać konkretne obowiązki wykonawcy. Może także uzupełnić je, ponad te, które zostały wymienione w przepisach prawa spadkowego, bądź też dokonać ich ograniczenia. Ma także możliwość uregulowania w odpowiedni sposób stosunków pomiędzy wykonawcami lub pomiędzy wykonawcą a spadkobiercami.
Testamentodawca może także wskazać wykonawcę jedynie w celu sprawowania zarządu przedmiotem zapisu windykacyjnego. Może to mieć miejsce do chwili objęcia we władanie tego przedmiotu przez osobę, na której rzecz uczyniono taki zapis.
Uprawnienia
Najważniejszą kompetencją wykonawcy jest sprawowanie zarządu majątkiem podlegającym dziedziczeniu.
Co do zasady, administruje całą masą spadkową. Testamentodawca może także powierzyć mu jedynie wyodrębnioną jej część lub nawet poszczególny składnik spadku.
Wykonawca może dokonywać wszelkich czynności zarządu. Mowa tutaj zarówno o tych zwykłych, jak i przekraczających tą granicę. Dopuszczalne jest zbywanie przez niego uzyskanych z majątku spadkowego pożytków. Nie jest on jednak upoważniony do dysponowania poszczególnymi jego składnikami.
Kolejną kompetencją wykonawcy jest to, że może on być stroną w postępowaniu sądowym, w sprawach wynikających z zarządu spadkiem, jego wyodrębnioną częścią lub składnikiem. Ma on więc prawo pozywać w sprawach o prawa z tym związane, jak również być pozwany w sprawach o długi. Obejmuje to także sprawy o prawa należące do spadku i o długi z nim związane. Dopuszczalny jest także jego udział w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym mienia spadkowego.
Wynagrodzenie wykonawcy
Wykonawcy z tytułu wykonywania obowiązków przysługuje odpowiednie wynagrodzenie. W tym zakresie stosuje się odpowiednio przepisy o odpłatnej umowie zlecenia.
Musisz wiedzieć, że istnieje obowiązek zapłaty gratyfikacji na rzecz wykonawcy, jeśli testamentodawca wprost nie postanowił w akcie ostatniej woli inaczej. Może on bowiem w ogóle wykluczyć jej przyznanie lub też wskazać inną formę zapłaty niż w kwocie pieniężnej, na przykład zastrzegając w tym celu zapis.
Testamentodawca ma także prawo do określenia w rozrządzeniu na wypadek śmierci wysokości należnej wykonawcy zapłaty. Jeżeli jednak tego nie uczyni, wówczas powinno ono odpowiadać nakładowi pracy i powinno zostać uiszczone po wykonaniu całości obowiązków. Wynagrodzenie wykonawcy testamentu, a także poniesione przez niego koszty zarządu spadkiem, jego częścią lub składnikiem, stanowią dług spadkowy.
Odpowiedzialność wykonawcy
Wykonawca ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone spadkobiercom. Dotyczy to niewykonania lub nienależytego wykonania czynności gospodarowania majątkiem podlegającym dziedziczeniu. Odpowiada on także za osobę trzecią, której powierzył wykonywanie czynności w tym zakresie.
Wykonawca odpowiada również za niewywiązanie się z obowiązku wykonania zapisów zwykłych i poleceń, względem zapisobierców oraz beneficjentów poleceń. Za zobowiązania zaciągnięte w związku z administrowaniem spadkiem, odpowiada on w sposób analogiczny do syndyka masy upadłościowej. Zaciągnięte przez niego zobowiązania stanowią długi, za które odpowiada nie własnym majątkiem, lecz majątkiem podlegającym dziedziczeniu.
Tak więc koszty zarządu majątkiem spadkowym, jego zorganizowaną częścią lub oznaczonym składnikiem oraz gratyfikacja wykonawcy należą do długów spadkowych.
Do wzajemnych roszczeń między spadkobiercą a wykonawcą wynikających z administrowania majątkiem podlegającym dziedziczeniu, jego zorganizowaną częścią lub oznaczonym składnikiem stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu za wynagrodzeniem.
Zakończenie działalności wykonawcy
Wykonawca prowadzi swoje czynności do czasu, aż w całości wypełni swoje zadania. Oznacza to, że kończy on swoją działalność po wydaniu majątku spadkobiercom.
Do zwolnienia wykonawcy z pełnionej funkcji upoważniony jest sąd. Może to jednakże nastąpić jedynie z ważnych powodów.
Zaprzestanie wykonywania działalności przez wykonawcę może także nastąpić z powodu jego śmierci wykonawcy lub utraty przez niego zdolności do wykonywania czynności, z powodu na przykład ubezwłasnowolnienia.
