Jaki jest termin zapłaty zachowku?
Jak szybko należy zapłacić zachowek po otwarciu spadku? Czy jest jakiś wynikający z przepisów prawa i nieprzekraczający termin do jego zapłaty? Ostatnio kilkakrotnie zadano mi takie właśnie pytanie.
Zasady ustalenia terminu zapłaty zachowku nie są jakieś szczególnie skomplikowane, ale jest to temat na ciekawy wpis na blogu o prawie spadkowym, dlatego chętnie Ci tę kwestię wyjaśnię.
Termin na zapłatę zachowku nie jest liczony od dnia otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy), czy nawet od dnia otwarcia testamentu. Te zdarzenia mają wpływ na powstanie wymagalności zachowku, czyli najwcześniej od tych zdarzeń można się domagać jego zapłaty.
Termin do zapłaty zachowku rozpoczyna swój bieg od chwili, kiedy osoba uprawniona zażąda jego wypłaty. Konieczna jest zatem inicjatywa ze strony tej osoby. Temu właśnie służy wezwanie do zapłaty zachowku.
Dochodzenie zachowku jest tylko uprawnieniem. Nie jest przecież powiedziane, że uprawniony zawsze chce z swojego prawa korzystać. Dlatego zanim nie wyrazi on takiej woli, zobowiązany do jego zapłaty nie musi podejmować żadnych działań.
W tym miejscu warto jednak wspomnieć, że uprawniony ma ograniczony czas na podjęcie działań zmierzających do uzyskania zachowku.
Więcej na ten temat:
- Przedawnienie zachowku
- Przerwanie biegu przedawnienia zachowku
- Zachowek a służebność mieszkania – umowa darowizny z dożywotną służebnością
Ale jaki jest termin na zapłatę zachowku?
No właśnie, bo trochę odszedłem od głównej kwestii.
Termin na zapłatę zachowku ustala osoba, której on przysługuje i informuje o tym zobowiązanego do jego wypłaty w treści wezwania do zapłaty zachowku.
Przyjmuje się, że termin ten powinien wynosić nie mniej niż 14 dni.
Po upływie wyznaczonego terminu uprawniony do zachowku może wnieść sprawę do sądu. Często jednak zanim do tego dojdzie, następuje wymiana korespondencji pomiędzy stronami lub nawet podjęcie rozmów ugodowych.
Przeczytaj uważnie te wpisy, a przede wszystkim zwróć uwagę na to, żeby nie popełnić błędu w odpowiedzi na wezwanie do zapłaty zachowku:
Termin na zapłatę zachowku po sprawie sądowej
Brak zapłaty kwoty należnego zachowku w wyznaczonym terminie umożliwia skierowanie sprawy do sądu. W toku sprawy sąd rozstrzygnie czy roszczenie o zachowek faktycznie przysługuje osobie, która wystąpiła o jego zapłatę, a także określi wysokość zachowku.
Jeśli sąd zasądzi zachowek, to zobowiązany do jego zapłaty będzie musiał go zapłacić po uprawomocnieniu się wyroku sądu.
Często dzieje się tak, że sprawa o zachowek znajduje swoje rozstrzygnięcie w sądzie kilka lat po otwarciu spadku (po śmierci spadkodawcy). W rezultacie uprawniony do zachowku otrzymuje należne mu pieniądze dopiero po długim czasie.
A co z odsetkami? W końcu przez ten czas spadkobierca może obracać tymi pieniędzmi bądź korzystać z nich w inny sposób.
Czy należą się odsetki od zachowku?
Początkowo sądy zdawały się tej okoliczności nie dostrzegać i zasądzały odsetki od dnia uprawomocnienia się wyroku sądowego zasądzającego zachowek.
Argumentowano, że wysokość zachowku jest ustalana dopiero w toku sprawy sądowej (np. za pomocą biegłych szacujących wartość majątku spadkowego i tzw. substratu zachowku). Dlatego odsetki powinny być liczone dopiero od momentu, kiedy kwota zachowku jest już prawidłowo ustalona, co następuje dopiero w treści wyroku sądu.
Było to niekorzystne dla uprawnionych do zachowku. Często również w tego typu sprawach chodzi o niebagatelne kwoty.
Odsetki od dnia wezwania do zapłaty
Szczęśliwie jakiś czas temu Sąd Najwyższy wydał dwa wyroki, w których uznał, że dotychczasowa praktyka sądów była wadliwa. Wskazano, że przecież roszczenie o zachowek istnieje od momentu otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy). Dlatego odsetki należy liczyć od chwili, kiedy zobowiązany do zapłaty zachowku został wezwany do jego zapłaty.
Wezwanie do zapłaty zachowku może polegać na wystosowaniu do zobowiązanego odpowiedniego pisma przedsądowego. Jeśli uprawniony tego nie zrobił jako wezwanie można również traktować pozew o zapłatę zachowku, który sąd doręczy zobowiązanemu.
Dla czytelników mojego bloga przygotowałem specjalny wzór wezwania do zapłaty zachowku – znajduje się on pod tym linkiem: Wezwanie do zapłaty zachowku
Czy jest możliwość ratalnej spłaty zachowku?
Rozbicie zapłaty zachowku na raty jest zawsze możliwe w ramach zawarcia ugody sądowej lub poza sądowej. Wówczas ten element powinien być objęty negocjacjami stron mającymi odbicie w treści ugody.
Negocjując ugodę możesz posługiwać się kwotą zachowku i terminem jego zapłaty jak „suwakami”. Godzisz się na wyższą kwotę zachowku, ale płatną w większej ilości rat i w późniejszym terminie lub też wyrażasz zgodę na krótszy termin spłaty, ale niższej kwoty.
Do ustalenia pozostaje także zasada ustalenia płatności odsetek. W tym zakresie strony również dysponują pełną dowolnością.
Rozłożenie zachowku na raty przez sąd
W wyjątkowych sytuacjach sąd może wydać wyrok, w którym zasądzi zachowek, ale jednocześnie rozłoży go na raty.
Sąd może wydać taki wyrok z urzędu (czyli z własnej inicjatywy), ale jeżeli naprawdę zależy Ci na tym, powinieneś zgłosić w odpowiedzi na pozew o zachowek taki wniosek.
Warto rozważyć taki wniosek nawet wówczas, gdy żądasz oddalenia powództwa. Możesz zawsze go złożyć z tzw. „ostrożności procesowej” na wypadek, gdyby sąd nie przychylił się do Twojej argumentacji zmierzającej od oddalenia powództwa.
Kiedy sąd rozłoży zapłatę zachowku na raty
Po pierwsze musisz wiedzieć, że sąd rozkłada zasądzane świadczenie na raty tylko w wyjątkowych sytuacjach.
Po drugie wyjątkowa sytuacja musi dotyczyć zarówno zobowiązanego do zapłaty zachowku jak i wierzyciela. Sąd wyda taką decyzję po rozważeniu w sposób szeroki wszelkich okoliczności faktycznych dotyczących sytuacji obydwu stron procesu.
W przypadku zobowiązanego do wypłaty zachowku taka wyjątkowa sytuacja będzie zachodzić, gdy ze względu na stan majątkowy, zdrowotny, rodzinny i in. niezwłoczne spełnienie świadczenia lub jednorazowe spełnienie zasądzonego świadczenia przez pozwanego byłoby niemożliwe, bardzo utrudnione lub narażałoby pozwanego albo jego bliskich na niepowetowaną szkodę.
Sądy – podejmując taką decyzję – bardzo często zwraca uwagę na to, czy dłużnik wykaże, że dysponuje środkami umożliwiającymi wykonanie tak zmodyfikowanego (rozłożonego na raty) obowiązku w sposób ekonomicznie odczuwalny przez wierzyciela. Nie powinieneś więc liczyć na to, że sąd rozłoży zasądzony zachowek na raty po 100 czy 200 PLN miesięcznie.
W sprawach o zachowek sąd z reguły będzie zwracał uwagę na to, że zobowiązany do zapłaty zachowku powinien liczyć się z tym, że w końcu ten zachowek zapłaci. Zobowiązany do jego zapłaty winien więc przygotować się do tego pod względem finansowym, szczególnie jeśli do procesu dochodzi pewien czas po otwarciu spadku.
Odsetki od zachowku rozłożonego na raty
Z reguły żądając zapłaty zachowku wierzyciel żąda także zapłaty odsetek od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty. Rozkładając zachowek na raty sąd musi doliczyć te odsetki do dnia wydania wyroku. Rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty ma jedynie taki skutek, że wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat, chyba że zobowiązany do zapłaty zachowku będzie opóźniał się z zapłatą poszczególnych rat.
Przeczytaj także: Ugoda o zachowek, czyli jak załatwić zachowek polubownie
